Mercanlar bir yılda yalnızca 5-10 milimetre büyüyebilen, “denizlerin yağmur ormanları” olarak isimlendirilen çok kıymetli canlılar. Global ısınmayla birlikte Akdeniz’deki mercanların ömrü da tehdit altında. Marmara Denizi, yapısı sayesinde Akdeniz suyu barındırdığı için orada yaşayan canlılara ve mercanlara da konut sahipliği yapıyor.
Mercan ekimi projesi birinci olarak geçen yıl başladı. Bir küme çevreci dalgıç, Adalar Denizle Hayat ve Spor Kulübü Derneği (ADYSK) ve İstanbul Üniversitesi’nin takviyesiyle, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’ndan alınan müsaadelerle mercanları korumak için ekim çalışmasına başladı. Akdeniz endemiği olan kırımızı, sarı, beyaz, siyah, çalı mercanlar tek tek alınarak, halk ortasında Tavşan Adası olarak bilinen Neoandros adasına ekildi. Geçen yıl yapılan çalışmada mercanların yüzde 70’i yaşamayı başardı.
ŞİDDETLİ ÇALIŞMA GEREKTİRİYOR
Marmara Denizi 3 katmandan oluşuyor. Üstte Karadeniz suyu bulunuyor, orta kısmında kristal katman var. Aşağıda ise Akdeniz suyu bulunuyor. Bu nedenle bu özel mercanlar burada yaşayabiliyor. Bu süreci yapmak ise çok güçlü bir çalışma gerektiyor. Dünyada mercan ekimi 5-10 metrelerde yapılırken, Marmara Denizi’ndeki katmalardan ötürü ekimler 27-30 metrelerde yapılıyor. ADYSK Lideri Volkan Narcı ve grubu tıpkı gün içinde mercanların olduğu bölgeye dalıyor, oradan aldıkları modülleri aşağıda içi Akdeniz suyu dolu kavanozlara koyarak kapatıyor. Bu noktada sıcaklık 15 derece. Kavanozlar, dalgıçlar tarafından tekneye çıkarılarak burada 15 derecelik ısıyı korumak için özel dolaplara konuluyor. Dalgıçlar 1.5 saat uzaklıktaki Tavşan Adasına yola çıkarak burada tekrar aşağıya iniyorlar. Özel bir macunla mercan modülleri kavanozlardan çıkarılarak tabana sabitleniyor. Grupta yer alan İsmail Cem Odabaşı ve Ferhan Coşkun da çalışmaları adım adım fotoğraflıyor, kaydediyor. Bütün bu çalışmalar ortalama 10 kişilik bir dalgıç grubu tarafından yapılıyor.
200 MERCAN EKİMİ YAPILMASI PLANLANIYOR
Projede birinci tıpta 2 basamaklı olarak 280 mercan ekimi yapıldı. Bu sefer ise 200 mercan ekimi yapılması planlanıyor. Mercanları ekme mühleti ise bütçe ve hava koşullarına nazaran değişiklikler gösteriyor.
İNSANLARDAN UZAK OLDUĞU İÇİN TAVŞAN ADASINA EKİM YAPILIYOR
Tavşan Adası 10 bin metrekarelik yüzölçümüyle Prens Adaları’nın en küçüğü ve Büyükada’nın 2 kilometre açığında yer alıyor. Ada çorak olduğu için burada yerleşim bulunmuyor. Bu nedenle mercanlar bu bölgeye ekilerek bir rezerv alanı oluşturuluyor. Adanın müdafaa alanı ilan edilmesi için de ayrıyeten çalışmalar yapılıyor. Bölgede mercanların yanı sıra pek çok balık tipinin ve deniz canlısının da yuvası bulunuyor.
“AKDENİZ’İN BİR MÜDAFAASINI, KALESİNİ İNŞA EDİYORUZ”
Volkan Narcı, “Amacımız Sivriada’da bulunan mercanları, Neoandros üzere beşere kapalı bir alana getirip, tekrardan burada hayatlarını artırmak ve burada bir mercan resifi oluşturmaya çalışmak. Bu son proje başladığında fark ettik ki İstanbul’da burada yaptığımız mercan transplantasyon çalışması sayesinde tahminen de Akdeniz’in bir müdafaasını, kalesini inşa ediyoruz. Küresel manada suların aslında ısınmasıyla bir arada Akdeniz çeşitleri de buraya yavaş yavaş gelmeye başladı. Marmara Denizi’nin harika iki katmanından kaynaklı aşağıdaki su kristal altında olan mercan yataklarının bulunduğu alan sabit 15 derece sıcaklığa sahip, birçok Akdeniz çeşidi buraya geliyor. Biz farkında olmadan mercanları başka kuzenleriyle bir ortaya getirerek daha DNA’sı kuvvetli olan yeni mercanlar yaratmaya çalışıyoruz. Bu sayede burada bir habitat oluşuyor. Buraya gelen Akdeniz tipleri de tahminen de burada bir yatak yapacak. Yani birkaç yıl sonra Akdeniz’i koruyacak tek yer burası olacak. O yüzden biz de Tarım Bakanlığı Su eserleri Genel Müdürlüğü’nün verdiği müsaadeyle bu projeyi yapıyoruz. İkinci kademede da Etraf ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıkları’ndan bu alanın gelecek çeşitliliği için inşa ediyoruz, onlarında bunu muhafazasını istiyoruz” dedi.
“ORGAN NAKLİ ÜZERE HER GÜN SİVRİADA’YA GİT, ONLARI AL, BURAYA GEL, TEKRAR İN VE EK”
Narcı, mercan ekimini nasıl yaptıklarını ise şu sözlerle aktardı:
“Birinci basamak Sivriada’da 27 metrede bulunan mercanları her bir mercandan tek bir hisse alıyoruz, yani tamamını alıp buraya getirmiyoruz. Bir ekim üzere bu zira temel cinsler orada duruyor. Onlardan kesimler alarak kavanoza koyarız, aşağıda Akdeniz suyuyla kavanozu mühürleriz. Sonra üst çıkarıp teknede bulunan buz dolu bir dolapta yani 15 derece sıcaklıkta tutabileceğimiz bir alana alarak 1.5 saatlik bir aradan Sivriada’dan buraya Neoandros Adası’na geliriz. İkinci dalışımıza hazırlanıp kavanozla birlikte onları yeni yuvalarına 25 metredeki Akdeniz’e tekrar indirip mührü orada açarız. Bu aslında bir yarış. Organ nakli üzere her gün Sivriada’ya git, onları al, buraya gel, tekrar in ve ek. Tek tek ekilen bir şey. Her bir dalışınızın müddeti var. Bir günde yapabileceğiniz dalışın bir adeti var, günde 2 dalış yapabiliyoruz, azamî 20-22 dakika aşağıda kalma bahtımız var. bu epey meşakkatli ve sıkıntı bir iş. Sonrasında onların takibi ve sürekliliği olması lazım. Aslında bir kasa yaratıyoruz biz burada, gelecek Akdeniz ve Marmara çeşitlerinin tamamı için burada bir kasa yaratıyoruz. Nuh’un gemisi, bir biyo çeşitlilik havuzu hazırlıyoruz. Yaptığımız şeyin ne kadar kıymetli olduğunun biz farkındayız, bakanlıklarımız da dayanak veriyor lakin bir kitleye yayabilirsek o vakit burada bir tesir yaratabiliriz. bu tesirle müdafaa alanlarını yaratabilirsek de bizim tahminen 10-20 yıl sonra anahtar tipleri barındırdığımız bir kasamız olacak. Birebir cet tohumları üzere.”
Volkan Narcı, “Bu projeyi biz yurtdışında yapış formunu öğrendiğimizde, yüzde 20’nin epey iyi, yüksek bir muvaffakiyet olduğunu söylenmişti. Biz birinci ekimlerde yüzde 70 muvaffakiyet sağladık. Bu yaptığımız şeyi günlük olarak yapmamızdan kaynaklı, oksijenle buluşturmamamız, aşağıda mühürlemek, tıpkı ısıda korumak daha sonra buraya gelmek, burada tekrar denize inmek, ekmek. Dünyada örnekleri aslında 5-10 metrelerde çok rahat alanlarda görüşlerle çalışılıyor. Marmara Denizi dünyadaki denizler üzere değildir, 40 metre görüşü olan bir yer değildir. Buradaki 27 metreye indiğiniz anda üstte Karadeniz’i aşıyorsunuz, kristal tabakayı aşıyorsunuz sonra Akdeniz’e iniyorsunuz ve 27 metrede çalışıyorsunuz. Aslında bizim yaptığımız işi dünyada yapan çok bir kurum yok zira ortalama daima 1-5 metre civarlarındaki derinliklerde büyütüp kaya mercanlarını öteki taraflarda onarım yapmaya çalışıyorlar” diye konuştu.
“MARMARA’NIN KORUNMASI AKDENİZ İÇİN ÇOK ÇOK ÖNEMLİ”
Projenin görüntülenmesinden sorumlu olan Ferhan Coşkun ise “Her şeyden evvel bir canlının yıllar boyunca ömrünü sürdüreceği bir yuvaya yerleştiriyorsunuz mercanları. Orada diğer canlılarla, kendi tipinden öteki canlılarla birlikte çoğalacağı yeni bir yuva oluşturuyorsunuz. Bunu koruyabilmek, bunu denetim altında tutabilmek bizlerin vazifesi. Şayet Tavşan Adası ve etrafı bir muhafaza alanına, muhafaza bölgesine dönüşecek olursa bunların üzerine atılacak tek bir ağ bile, üzerlerine düşecek rastgele bir şey bir anda bütün emeği yok edebilir. O yüzden buranın kesinlikle korunması hem Marmara için çok çok kıymetli, Marmara’nın korunması Akdeniz için çok çok değerli.
Cumhuriyet
