Duayen foto muhabiri Orta Güler, 90 yaşında 2 yıl evvel ortamızdan ayrılmıştı.
Birçok fotoğraf sanatkarı ve foto muhabirine ilham veren ve sayısız fotoğrafa imza atan Güler, 17 Ekim 2018’de hayata gözlerini yummuş, eşsiz fotoğraflarıyla da 68 yıl vakti adeta mühürlemişti.
İstanbul’da 16 Ağustos 1928’de doğan Güler, ismini “yakışıklı Ara” olarak bilinen Ararat Hükümdarı Orta Geghetsik’ten almıştı.
Şimdi lisedeyken sinema stüdyolarında sinemacılık üzerine her kısımda çalışarak direktör ve oyun muharriri olma hayaliyle Muhsin Ertuğrul’un tiyatro kurslarına devam eden Orta Güler, 1950’de Yeni İstanbul gazetesinde gazetecilik hayatına başladı.
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinden mezun olan Güler, 1958’de Time-Life, Paris-Match ve Der Stern mecmualarının yakın doğu foto muhabirliği vazifesini üstlendi. Hayat mecmuasında fotoğraf kısım şefi olarak çalışmaya başlayan Güler, 1953’te Henri Cartier Bresson ile tanışarak Paris Magnum Ajansına dahil oldu.
İngiltere’de yayımlanan “Photography Annual Antolojisi”, merhum foto muhabiri Orta Güler’i “Dünyanın en iyi 7 fotoğrafçısı”ndan biri olarak tanımlarken, birebir yıl Amerikan Mecmua Fotoğrafçıları Derneği de tek Türk üye olarak kabul etti.
“MASTER OF LEİCA”
Güler, 1962’de Almanya’da çok az fotoğrafçıya verilen “Master of Leica” unvanını kazanırken, İsviçre’de çıkan Kamera mecmuası de kendisine özel bir sayı ayırdı.
Mariana Noris’in 1953’te ABD’de basılan “Young Turkey” isimli yapıtında fotoğrafları kullanılan Güler’in, 1967’de Japonya’da çıkan “Photography of the World” antolojisinde Richard Avedon ile birlikte bir dizi fotoğrafı yayımlandı.
Güler’in, Kanada’da 1967’de açılan “İnsanların Dünyasına Bakışlar” standında, 1968’de New York Çağdaş Sanatlar Galerisi’nde düzenlenen “Renkli Fotoğrafın On Ustası” isimli stantta; tıpkı yıl Almanya’da Köln’de Fotokina Fuarı’nda da yapıtları sergilendi.
“Turkey” isminde fotoğraf albümü 1970’te Almanya’da yayımlanan Orta Güler’in, sanat ve sanat tarihi mevzularındaki fotoğrafları ABD’de Time-Life, Horizon ve Newsweek kitap bölümlerince ve İsviçre’de Skira Yayınevi tarafından kullanıldı.
PİCASSO’NUN 90. YAŞ GÜNÜ İÇİN FOTO-RÖPORTAJINI YAPTI
Orta Güler, 1971’de Lord Kinross’un “Hagia-Sophia” (Ayasofya) kitabının fotoğraflarını çekti. Yeniden Skira yayınevince Picasso’nun 90. yaş günü için yayımlanan “Picasso Metamorphose et unite” isimli kitap için Picasso’nun foto-röportajını üstlendi.
Paris Ulusal Kitaplık’ta 1972’de standı açılan Güler, 1975’te ABD’ye davet edildi ve birçok ünlü Amerikalının fotoğraflarını çektikten sonra “Yaratıcı Amerikalılar” isimli standını dünyanın birçok kentinde sergiledi. Birebir yıl Yavuz Zırhlısı’nın sökülmesini mevzu alan “Kahramanın Sonu” isimli bir belgesel sinema çeken Güler, 1979’da Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin “Foto Muhabirliği” kısmında birinci oldu.
Fotoğraflarının bir kısmı 1980’de Karacan Yayıncılığın “Fotoğraflar” isimli kitabında basılan Güler, 1986’da Hürriyet Vakfınca basılan Prof. Abdullah Kuran’ın yazdığı “Mimar Sinan” kitabını fotoğrafladı. Tıpkı kitap 1987’de “Institute of Turkish Studies” tarafından İngilizce olarak yayımlandı. 1989’da “Ara Güler’in Sinemacıları” kitabı basıldı.
Orta Güler, 1991’de Dışişleri Bakanlığı için Halikarnas Balıkçısı’nın (Cevat Şakir Kabaağaçlı) “The Sixth Continent” isimli kitabını fotoğrafladı.
Dünyayı gezerek foto röportajlar yapan ve bunları Magnum Ajansı ile dünyaya duyuran Orta Güler, İsmet İnönü, Winston Churchill, Indira Gandi, John Berger, Bertrand Russel, Bill Brandt, Alfred Hitchcock, Ansel Adams, Imogen Cunningham, Salvador Kolu, Picasso üzere birçok ünlü kişi ile röportajlar yaptı ve fotoğraflarını çekti.
Orta Güler’in yıllarca üstünde çalıştığı Mimar Sinan yapıtlarının fotoğrafları, 1992’de Fransa’da, ABD ve İngiltere’de “Sinan, Architect of Soliman the Magnificent” isimli kitapta yayımlandı.
Tıpkı yıl “Living in Turkey” isimli kitabı İngiltere, ABD ve Singapur’da “Turkish Style” başlığıyla, Fransa’da “Demeures Ottomanes de Turquie” ismiyle yayımlandı. 1994’te “Eski İstanbul Anıları”, 1995’te “Bir Evre Bu türlü Geçti”, “Yitirilmiş Renkler ve Yüzlerinde Yeryüzü” fotoğraf kitapları yayımlandı.
Orta Güler’in fotoğrafları Paris Ulusal Kitaplık’ta, ABD’de Rochester Georg Eastman Müzesi’nde, Nebraska Üniversitesi Sheldon Koleksiyonu’nda bulunuyor. Güler’in fotoğrafları Köln Mueseum Ludwing’de Das Imaginare Photo Museum’da sergileniyor.
Arşivinde 2 milyonu aşkın fotoğraf bulunan Orta Güler’in mükafatları ortasında Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Mükafatı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Mükafatı de bulunuyor.
“ARA GÜLER’İN BİR İSTANBUL FOTOĞRAFÇISI OLDUĞUNU HATIRLANMALI”
Orta Güler ile 1999 yılında çıkan kitabı “Terra Magica”nın fotoğraflarını bir gün boyunca birlikte seçtiklerini ve ondan sonra samimiyetlerinin arttığını kaydeden Fotoğraf Sanatkarı İzzet Keribar, daha sonraları hem Orta Kafe’de hem de bir çok heyette karşılaşarak samimiyetlerini sürdürdüklerini belirtti.
Orta Güler’in 21. yüzyılın birinci yıllarında, amatör ya da profesyonel, sanatçı ya da onun tabiriyle foto muhabiri olan tüm fotoğrafçıları derinden etkilemiş olan büyük usta olarak tanındığını lisana getiren Keribar, şöyle devam etti:
“Ara Güler fotoğrafı siyah beyaz olarak benimseyen biriydi. Çektiği fotoğrafları daha tesirli kılmak için rengin kullanılması tahminen de çok gerekmiyordu. Fotoğraflarındaki vazgeçilmez, tahminen de şeklinin en çarpıcı noktası olan insan faktörü. Orta Güler’in yapıtlarını bilen ve tanıyan bireyler, bana hak vereceklerdir. Onun geniş arşivinde pek az görünüm fotoğraflarına rastlarsınız. Tahminen Afrodisias üzere ören yerlerinde ve buna emsal yerlerde çektiği fotoğrafları unutulmamalı. Kompozisyonlarında birden fazla vakit ana husus insan ve ömürdür. Orta Güler’in bir İstanbul fotoğrafçısı olduğunu hatırlanmalı. İstanbul’u belgelemesi, 60 yıllık tecrübesinde tüm fotografçıları ve elbette de beni çok etkilemiştir. Görüntü ya da sokak fotoğraflarında, tarihi eser ya da seyahat fotograflarında insan ve ömür bulundurmak birçoğumuzun en büyük isteği, hatta tutkusu haline gelmiştir. İnsansız ya da ömürsüz fotoğraf bizleri yeteri kadar tatmin etmemekte. Bu tutkuyu bizlere aşılayan fotoğrafçı Orta Güler’dir.”
“FOTOĞRAFLARDA MÜDAHALEYİ HİÇ SEVMEZDİ”
Orta Güler’in fotoğrafta yeniliklere pek açık sayılmadığını vurgulayan Keribar, şunları kaydetti:
“O kendi biçimine daima sadık kaldı, ancak en iyisini yaptı. Fotoğraflarda müdahaleyi hiç sevmezdi. Fotoğrafı sanattan çok, tecrübeli bir ustalık işi olarak görürdü. Aslında dijital fotografçılığın getirdiği kolaylıklara ve bu yeni sisteme alışması da vakit almıştı. Dünyaca ünlü şahıslara büyük zorluklarla ulaşıp portrelerini çekerek ününe ün katmayı başarmıştı. Evvel Hayat, akabinde Life mecmuası için çektiği fotoğrafları, kendisini tüm dünyaya büyük bir fotoğrafçı olarak tanınmasını sağlamıştı. Orta Güler’in hayatından ve mesleğinden ders alınması gereken çok şeyler bulabiliriz. Fotoğrafçılığın saygın bir meslek haline gelmesini ona ve onun müsaadeden gidenlere borçluyuz.”
“DENKLANŞÖR SESİ İLE YAŞAYAN BİR ADAMDI”
Orta Güler ile usta çırak ilgisi yürüten Milliyet Gazetesi Foto Muhabiri Ercan Arslan da, 1996 yılında, Güler’in dostu Josef Koudelka ile ilgili bir kitap almak için Beyoğlu’ndaki ofisine gittiğini anlatarak, “Bu tanışma daha sonra foto muhabirliğini üzerinden, İstanbul’u, sohbeti ve sofrayı paylaştığımız usta-çırak bağlamında yol arkadaşlığına dönüştü. Vefatına kadar süren 22 yıllık yol arkadaşlığımızda Orta Güler ile farklı nesillerden iki foto muhabiri olarak, yurt dışı ve yurt içinde ortak stantlara, televizyon, gazete röportajlarına katıldık. Birlikte proje yaptık.” tabirlerini kullandı.
Hakkında sayısız röportaj, tez, kitap yazılan ve belgeseller çekilen Orta Güler’in satırlara sığdırılamayacağını kaydeden Arslan, “Ara Güler deklanşör sesi ile yaşayan, bu ülkenin görsel hafızasına en büyük katkıyı sunmuş bir kültür sanat adamıdır. Tıpkı vakitte o bu ülkenin ulusal bir pahasıdır. Fotoğrafın dışında sohbeti, muhabbeti hoş iyi bir öykü anlatıcısıydı Orta Güler.” dedi.
“FOTO MUHABİRLERİNİN ÜRETTİKLERİ GELECEKTE ARKEOLOJİK HAFRİYAT ALANI OLACAK”
Belgesel foto muhabirlerinin ürettiklerinin gelecekte arkeolojik hafriyat alanı olacağını düşündüğünü vurgulayan Arslan, şöyle devam etti:
“Ara Güler’in fotoğraflarının da bu açıdan çok değerli olduğunu fotoğraflarının onu ölümsüz yapacağını söyleyebilirim. Orta Güler bir fotoğrafçının yaşayabilmesi için müzesinin olmasının kural olduğuna söylerdi. Müzesinin kurulması bu manada çok değerlidir. Kendisiyle Milliyet için yaptığım bir röportajda, Beyoğlu’ndaki müze bittiğinde ‘O binanın duvarlarında benim sesim nefesim olacak. Beşerler fotoğrafa bakıp konuşacaklar ve ben olanları duyacağım’ dedi. Orta Güler artık sevdiği dostlarının yanında gerçek dünyada. Onunla fotoğrafları üzerinden konuşmak isterseniz konuşun o sizi duyacaktır.”
Güler’in vakit zaman “kimseyi yetiştirmedi” diye eleştirildiğine dikkati çeken Arslan, “Bunun hakikat olduğunu düşünmüyorum. ‘Ben foto muhabiriyim’ diyerek foto muhabirliğine kıymet katmıştır. Onun masasında foto muhabirlerinin yeri daima vardı ve değerliydi. Ben ona; ‘Usta ben Orta Güler olmak değil fakat Orta Güler üzere kendi devrini yansıtan bir foto muhabiri olmak istiyorum’ derdim. Üzerimde emeği çoktur ve ustamdır.” dedi.
Cumhuriyet
