Jeofizik Mühendisleri Odası İzmir Şubesi ve Daima Bilimsel Teknik Şurası üyeleri İzmir için mümkün bir sarsıntısı ve risklerini Cumhuriyet’e kıymetlendirdi. 4 jeofizik mühendisi kentte riskli bölgeleri, daha evvel yaşanmış sarsıntıları ve tesirini açıkladı. Yıkıcı zelzelenin yalnızca karada değil, denizlerde de olabileceğini tabir eden konsey, yer etütlerinin yapılabilmesi için bütün belediyelerin jeofizik mühendisleri bulundurmasının kural olduğunu belirtti.

Ege Denizi’nde 5 ya da daha üstü büyüklükte zelzeleler bekleniyor mu?

Tarihi zelzele kayıtları incelendiğinde Ege Denizi’nde 6.0 ve daha büyük birçok sarsıntının meydana geldiği görülmektedir. İzmir etrafında ve deniz içinde zelzele tehlikesi oluşturan 7 farklı bölge bulunmaktadır. Bunlar Dikili Körfezi, Çandarlı Körfezi, Karaburun-Midilli ortası, İzmir dış körfez, Urla, Sığacık Körfezi ve Selçuk’un batısında yer alan Kuşadası Körfezi’dir. Bu bölgelerin tamamında İzmir’in her yerinden hissedilebilecek 5.0 ve daha büyük bir zelzele olması mümkündür. Son yaşadığımız Sisam Adası-Ege Denizi sarsıntısı göstermiştir ki yıkıcı olabilen büyük sarsıntılar yalnızca karada değil denizde de meydana gelmektedir.

30 Ekim 2020’deki sarsıntı sonrası yine bu büyüklükte zelzele üretir mi?

İzmir’de bugüne kadar meydana gelen en büyük sarsıntı 177 ve 1688 yıllarında meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki sarsıntılardır. Münasebetiyle 7.0 ve üzerinde zelzeleler İzmir ve etrafında meydana gelebilmektedir. İzmir’de MÖ 17 yılında Kemalpaşa’nın doğusunda meydana gelen 6.8 büyüklüğündeki sarsıntıdan günümüze kadar, 6.8 ve daha büyük toplam 6 sarsıntı olmuştur. O günden günümüze kadar toplam 2040 yıl geçtiği göz önüne alınırsa yaklaşık olarak her 340 yılda, bir büyük sarsıntı meydana gelebileceği hesaplanabilir. Son sarsıntı 1880 yılında Menemen’de meydana gelmiştir. Bu hesaba nazaran istatistiksel olarak karada bir sonraki tahripkâr zelzele (1880+340) 2220 yılında yani yaklaşık 200 yıl sonra meydana gelecektir. Şayet Menemen zelzelesi istatistik dışına çıkarılırsa ve İzmir fayı üzerinde 1739 yılında meydana gelen sarsıntı son sarsıntı olarak değerlendirilirse büyük sarsıntının tekrarlanma dönemi 408 yıl olacak ve 2147 yılında yani 126 yıl sonra beklenecektir. Tüm bu istatistiksel yaklaşımların şu ana kadar kayda geçmiş zelzeleler üzerinden yapıldığı da her vakit göz önünde bulundurulmalıdır. Araştırmalar Sisam sarsıntısından sonra artçıların 1.5 yıla kadar devam edebileceğini gösteriyor. Denizdeki zelzeleler uzun vakit artçı üretebiliyor.

İzmir’in kıymetli 5 fayı bulunuyor. Bu fayların etkinliği nedir?

İzmir’de Bergama-Dikili- Kınık, Yenişakran, Yeni Foça, Menemen-Güzelhisar, Konak- Gaziemir, Kemalpaşa, Torbalı, Ödemiş, Beydağ’ın batısı, Bozdağ, Urla-Gülbahçe, Mordoğan, Seferihisar- Doğanbey-Tuzla ve Gümüldür’de canlı fay çizgileri bulunmaktadır. Münasebetiyle İzmir ve etrafında 5.0 ve daha büyük sarsıntılar üretebilecek birçok sismik bölge vardır. Bunların dışında karada İzmir için risk oluşturabilecek Manisa vilayetindeki Kırkağaç, Saruhanlı, Akhisar- Gölmarmara, Salihli-Alaşehir ve Şehzadeler de riskli bölgelerdir. Burada üzerinde durulması gereken en kıymetli noktalardan biri de parsel bazında yapılması gereken yer etütleridir. Tüm taban etütlerinin jeofizik, jeoloji ve konusunda uzman inşaat mühendisleri tarafından uygun metotlar kullanılarak yapılması ve tekrar tıpkı mühendisler tarafından her çalışmanın farklı başka denetlenmesi gerekmektedir. Bugün prestijiyle meslek odası olarak tekraren yinelediğimiz tüm istihdam taleplerimize karşın Aliağa, Balçova, Bayındır, Beydağ, Çeşme, Çiğli, Foça, Gaziemir, Güzelbahçe, Karabağlar, Karaburun, Kemalpaşa, Kınık, Kiraz, Konak, Menderes, Narlıdere, Selçuk ve Tire belediyelerinde jeofizik mühendisi bulunmamaktadır. Kesinlikle tüm belediyelerde jeofizik mühendisi bulunmalı ve tüm taban etüt çalışmaları yerinde ölçümler alınırken de rapor hazırlandıktan sonra da denetlenmelidir.

Tuzla fayı, 7 ya da daha üstü büyük bir sarsıntı riski barındırıyor mu?

Tuzla fayında bugüne kadar meydana gelmiş kayıtlı en büyük sarsıntı 1992 yılında 6.0 büyüklüğünde olmuştur. Kandilli Rasathanesi tarafından yapılan GPS çalışmaları ise bu bölgenin yılda iki santim kaydığını göstermektedir. Kullanılan ölçek logaritmik olduğu için 7.0 büyüklüğünde bir sarsıntı 32 adet 6.0 büyüklüğünde zelzeleye muadil güç açığa çıkarmaktadır. Hasebiyle bu derece büyük bir zelzelesi oluşturacak bir güç birikiminin bu bölgede var olduğu değerlendirilmemektedir. Tuzla, Seferihisar ve Gülbahçe fayları her vakit orta büyüklükte zelzelelere neden olabilen canlı fay çizgileridir. Lakin bu fayların gerek kırık uzunlukları ve çeşitleri gerekse zelzelelere odak oluşturabilecek derinlikleri 7.0 büyüklüğünde zelzele oluşumuna uygun değildir. Jeofizik bilgisinden mahrum birtakım araştırmacıların yalnızca gözlemsel bilgilerden yola çıkarak ileride meydana gelebilecek sarsıntı ya da zelzelelerin büyüklükleri hakkında yaptığı açıklamalar tartışmaya açıktır. Gözlemsel hendek çalışmalarından o alanda geçmişte olan sarsıntıların izleri belirlenebilir fakat gelecekte olabilecek zelzele ya da zelzelelerin büyüklükleri hakkında net sözler kullanmanın yanlış olduğunu düşünüyoruz. Bizlerin mühendisler olarak odaklanmamız gereken nokta ise yer etütlerini bilimsel gerçeklere uygun biçimde aktüel gelişmeleri de takip ederek yapmak, sarsıntıya güçlü yapı tasarlamak ve bu süreçlerin kamusal kontrolünü sağlamaktır.

Cumhuriyet