Bazılarının Bir numara Dünya Savaşı’ndan sonra ABD lehine bir dünya tertibinin nasıl olması gerektiğini içeren, ismini da taşıyan Wilson Prensipleri yüzünden pek bir demokrat, ezilmiş halkların dostu sandığı Wilson, kendi vaktinde bile çok sayılacak ırkçı görüşlere sahipti.
O pek beğenilen “prensipleri” de aslında büyük devrimci Vladimir İlyiç Lenin’in Barış Bildirgesi’ne karşı yazılmıştır. Wilson, 1913’te lider olduğunda New Jersey valisi idi. Zachary Taylor’dan bu yana başkanlığa seçilen birinci güneyli oluşu kıymetli, zira ırkçılığın çok yaygın olduğu kesimdir güney. Wilson ırkçı olduğunu hiçbir devir gizlemedi.
Demiryollarında siyah ile beyaz emekçilerin ortak kullandığı meydanları ayıran, havlu, sabun üzere gereçlerin bile ortak tasarrufunu yasaklayan bir öneriyi, seçildikten sonraki birinci bakanlar konseyi içtimasında savunmuş, akabinde da onaylamıştı. Bu onay, memlekette posta hizmetlerinin de demiryollarının da siyahların tasarrufuna kapatıldığı mealine geliyordu.
‘YERLERİ MISIR TARLASI’
Hizmete geldiğinde çalışmakta olan 17 siyah danışmanın 15’inin işine son verdi. “Bir siyahın tarafı mısır tarlasıdır” kelamı meşhurdur. İşe alımlarda elemeyi birinci anda yapabilmek için fotoğraflı müracaat istemeyi akıl eden de budur. Bir siyah, daha müracaat anında geri çevrileceğini bilirdi bu nedenle.
Harvard mezunu gazeteci Monroe Trotter siyah biri olarak siyah hakları uğraşında çok kıymetli bir isimdir. Bir küme siyah arkadaşıyla ayrımcılığı konuşmak için görüşmeye gittiklerinde Wilson’dan duydukları şudur: “Ayrımcılık aşağılayıcı değil, bilakis çok da yararlıdır. Siz de bunu hürmet duymalısınız.” Trotter, 1934’te meskeninin balkonundan düşüp öldü. Suikast kokan bir vefat olarak kıymetlendirilir hâlâ, eklemiş olayım. Theodor Roosevelt de, William Howard Taft da siyahları kamu hizmetine atama konusunda çok daha iyiydiler.
Wilson, onların yerleştirdiği eşitlikçi tavrı bölgeyle bir etti. Dış devletlere yapılacak elçi atamalarında bile ırkçı tavrını sürdürdü. Münhasıran Haiti’ye, Dominik Cumhuriyeti’ne siyah elçiler atamak bir gelenekti. Wilson’la bitmiş bir gelenektir. Siyah aykırılığı siyasal kimliğinin olduğu kadar, ırkçı mülahazalarının de bir kesimiydi. Beyaz ırkın üstünlüğünün savunucusu olarak utanç verici bir hayatı vardı. Lider olmadan evvel de yazdığı metinlerde, yaptığı konuşmalarda ırkçılığını lisana getirmekten çekinmezdi. Wilson’un Amerikan Halkının Tarihi isimli kitabını okumuştum üniversite yıllarımda; siyah düşmanı, ırkçı Ku Klux Klan’a ne kadar sempatik baktığını ben de bu rezil kitabı okuyan herkes üzere görmüştüm.
Ismini taşıyan prensipleri ABD’ye “dünyaya çekidüzen verme” hakkı tanıyan prensiplerdi. Wilson’a nazaran ABD’nin hizmeti dünyaya demokrasi götürmekti. Halkların kendi kaderini tayin mealine gelecek bir içeriğe de sahip olunca bunu önemli ciddi halkları sever falan sandı genişçe bir kesim. ABD’nin içine kapanmasını savunup “Biz kendi işimize bakalım” diyen Jacksoncu doktrinden sonra “ABD’yi dünya sahnesine açtı” diye devletinde de çok destekleyeni vardı natürel.
Bu arada Jackson’ın “kendi işimize bakalım” tavrı binlerce Kızılderilinin yok edilmesi sonucuna yol açtı. “Jackson iyiymiş, ABD’nin yayılmacılığını engellemiş adam” diye düşünecek olan varsa diye anımsatıyorum. O da berbat bir yöneticiydi. Çok geç kalmış bir karar Wilson isminin kazındığı taraflardan silinmesi. Ancak yeniden de bahtiyar oluyor insan. Princeton, bir ayıba mekân olmaktan kurtuluyor böylece.
Cumhuriyet
