Halk ortasındaki ismiyle şekersiz diyabet (diyabetes insipidus) hastalığına dikkat çekmek için ikazlarda bulunan Doç. Dr. M. Muzaffer İlhan, çok idrara çıkıp, çok su içen insanların şekersiz diyabet hastası olabileceğini söyledi.  Şekersiz diyabetin kan şekeri ile bir ilgisi olmadığına vurgu yapan İlhan, “Bu hastalık Antidiüretik hormonun eksikliği yahut tesirini gösterememesinden kaynaklanır. Şekersiz diyabette kâfi su alınamazsa çok sıvı kaybına bağlı kan tuzunda fazla yükselme, şuur bozukluğu ve komaya kadar ilerleyebilir. Bu hastalık çok su içme ve çok idrara çıkma ile karakterlidir” tabirlerini kullandı.

“GÜNLÜK İDRAR ÖLÇÜSÜ 3 LİTREYE KADAR NORMAL”

Bir bireyde günlük idrar ölçüsünün 3 litreye kadar olağan olarak görülebildiğine dikkat çeken Doç. Dr. İlhan, “Fakat 3 litrenin üzeri çok idrara çıkma, poliüri olarak kıymetlendirilir. Bu noktada sık ve az idrara çıkma ile idrar hacminin artması sıklıkla karıştırılır. Poliüri dediğimiz idrar hacminin artmasının esas sebepleri şeker hastalığı (diyabetes mellitus), şekersiz diyabet (diyabetes insipidus), ruhsal çok su içme olarak sayılabilir. Nadiren kimi genetik hastalıklar ve çeşitli ilaçlarda idrar hacminin artmasına sebep olabilir” dedi.

“KOMAYA KADAR GÖTÜREBİLİR”

Doç. Dr. İlhan, çok idrara çıkmakla birlikte görülen çok su içmenin aslında bedenin susuz kalmamak için kendini muhafaza refleksi olduğunu tabir ederek şu bilgileri verdi:

“Aşırı idrara çıkmanın en sık sebebi şeker hastalığı olduğu için öncelikle şeker hastalığı açısından tabibine başvurmalıdır. Şayet şeker hastalığı saptanmazsa ve hastanın günlük 3 litreden fazla idrar çıkışı varsa şekersiz şeker hastalığı akla gelmelidir. İdrarla bedenden kaybedilen fazla ölçüde sıvı, su içerek yerine konmaya çalışılır. Şayet su içilerek kaybedilen su yerine konulmazsa şuur bozukluğu ve komaya kadar ilerleyebilir. Şekersiz şeker hastalığında idrar ile çok kaybedilen sıvı, çok su içerek yerine konulduğu sürece her şey yolunda görünebilir. Lakin rastgele bir sebeple su alınamazsa çok sıvı kaybına bağlı kan tuzunda fazla yükselme, şuur bozukluğu ve komaya kadar ilerleyebilir.”

“KAN ŞEKERİ DEĞİL HORMON EKSİKLİĞİ TETİKLİYOR”

Çok idrara çıkmanın altında birçok nedenin olabileceğine işaret eden Doç. Dr. İlhan, kelamlarına şöyle devam etti:

“Hastalığın sebebine nazaran çok idrara çıkmanın sistemi farklılıklar gösterir. Örneğin şeker hastalığında kandaki şeker seviyesi 180 mg/dl’i geçince şeker idrarla atılmaya başlar. Olağanda idrarda bulunmayan şeker, idrarda bulunmaya başlayınca fizikî osmotik tesir ile idrara çok su çeker ve böylelikle çok idrara çıkma oluşur. Çok idrara çıkınca da fazla susama ve su içme isteği gelişir. Öte yandan şekersiz diyabet hastalığında ise kanda şeker olağandır ve kan şekeri ile bir ilgisi yoktur. Beynimizde bulunan hipofiz bezi orkestra şefi üzere başka hormonal bezlerimizi yönetir ve onların çalışmasını düzenleyen hormonal sinyaller gönderir. Hipofiz bezinden salgılanan hormonlardan biri de Antidiüretik hormondur (ADH). Vücudumuzda kanın yoğunluğu ve hacmini her saniye denetim eden çeşitli sensörler vardır. Bu sensörler su kaybı durumunda olduğu üzere kanın yoğunluğu arttığında birinci iş olarak beynimize haber gönderir ve hipofiz bezinden Antidiüretik hormon salınmasını sağlar. Antidiüretik hormon ise böbreklerden suyun idrarla dışarı atılmasını pürüzler ve suyun bedende tutulmasını sağlar. Şekersiz diyabet dediğimiz hastalık Antidiüretik hormonun eksikliği yahut tesirini gösterememesinden kaynaklanır. Sonuç olarak bu hormon eksikliğinde bedende su tutulamaz, çok idrarla atılır ve susamayla birlikte çok su içme oluşur.”

“HORMON İLACIYLA TEDAVİSİ MÜMKÜN”

Doç. Dr. İlhan, çok idrara çıkma şikayeti yaşayan hastaların doktora başvurmaları gerektiğini belirterek, “Aşırı idrara çıkmanın en sık sebebi şeker hastalığı olduğu için öncelikle şeker hastalığı açısından doktora başvurmalıdır. Şayet şeker hastalığı saptanmazsa ve hastanın günlük 3 litreden fazla idrar çıkışı varsa şekersiz şeker hastalığı akla gelmelidir. Bunu dışında ruhsal fazla su içme, böbrek ve idrar yolu hastalıkları, çeşitli ilaçlar ve genetik hastalıklar açısından incelemeler yapılmalıdır. 3 litre üzerinde idrara çıkma varsa kesinlikle tabibe başvurulmalıdır. Su kısıtlama testi üzere çeşitli testler yapılarak beden susuz kaldığındaki reaksiyonu ve hormon seviyeleri ölçülür. Çok idrara çıkmanın ardında şekersiz diyabet üzere bir hastalık mı olduğu yoksa bu durumun ruhsal olarak çok su içmeye mi bağlı olduğu testler sonucunda ayırt edilir. Şekersiz diyabetin tedavisi hastalığın sebebine bağlı olarak değişir. Hipofizden salgılanan ADH hormonu eksikliğinde bu hormon burundan sprey ve ağızdan hap formunda yerine konur ve hastanın şikayetleri büsbütün düzelir. Hormonun seviyesi olağan fakat tesir etmesinde sorun varsa çeşitli ilaçlar verilerek hormonun aktifliğini arttırma amaçlanır” dedi.

“ENFEKSİYON YAHUT TÜMÖRLER NEDEN OLABİLİR”

Şekersiz diyabetin altında hem genetik hem çevresel faktörlerin tesirli olduğuna değinen Doç. Dr. İlhan, “Şekersiz diyabete baş travması, tümörler, beyin ameliyatı, çeşitli enfeksiyonlar ve hipofizde iltihaplanmalar sebep olabilir. Bazen altta hiçbir sebep bulunamayabilir. Bazen de genetik yani ailesel bozukluklar sebep olabilir. Örneğin yıllardır çok su içme ve sık idrara çıkma şikâyeti ile başvuran bir hastamızda yaptığımız incelemeler sonunda şekersiz diyabet tespit edildi. Bu hasta 40‘lı yaşlarına gelmesine karşın günde 20 litreye yakın su içip, bir o kadar da idrara çıkan bir hastamızdı. Maalesef çocukluğundan bu yaşına kadar hastalığı tespit edilememişti. Yaptığımız incelemelerde beyin ve hipofiz görüntüleme tetkiklerinde bu hastalığa sebep olabilecek rastgele bir kitle, iltihaplanma görmemiştik. Hastamız ailesinde de emsal şikayetlerin olduğunu söyleyince 4 aile bireyini de inceledik ve hepsinde de birebir hastalığın varlığını yani şekersiz diyabeti tespit ettik. Sonrasında da bu ailede sebep olabilecek genetik mutasyonlar için ileri inceleme yaptık ve ADH geninde daha evvel keşfedilmemiş bir mutasyon saptadık. ADH eksikliği için her gün uygulanan bir burun spreyi ile hastamızın ve akrabalarının idrar ölçüsü büsbütün düzeldi” diyerek kelamlarını tamamladı.

Cumhuriyet