TÜİK’ten yapılan açıklamaya nazaran, her yıl fiyat derlenen yerleşim yerleri ve iş yerleri, endeks sepetinde yer alan eserler ve yükleri ile eserlerin tarifleri güncelleniyor. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) sepeti ve yükleri ile açıklanan değişim oranları tek birey ya da belli bir gelir kümesine ilişkin olmayıp, ülke ortalamasını söz ediyor.
EN ÇOK SATIŞ YAPAN FİRMALARDAN FİYAT DERLEMESİ AMAÇLANIYOR
2019 yılından itibaren Gelir Yönetimi Başkanlığından (GİB) iş yerlerine ilişkin ciro datalarının elde edilmesi ile perakende dalında yer alan marketler ve giyim mağazaları için ciro pahaları kullanılarak iş yeri örneklemi yapılıyor. Her yıl aralık ayında en yeni ciro bilgileri incelenerek, vilayet bazında fiyat derlenen marketler ve giyim mağazaları gözden geçiriliyor. Perakende bölümünde yer alan marketler ve giyim mağazalarının vilayet bazında ciro büyüklükleri temel alınarak tüketicilerin o vilayette ağır olarak tercih ettiği, en çok satış yapan zincir ve lokal firmalardan fiyat derlenmesi amaçlanıyor.
2021 yılında TÜFE’de 81 ilin tamamı ve 225 ilçe kapsamında, 27 bin 980 iş yeri ve 4 bin 274 konuttan (kira), 415 husus, 901 husus çeşidi için her ay yaklaşık 550 bin 632 fiyat derlenecek.
Her yıl aralık ayında yapılan güncellemede, tartısı artan mal ve hizmetler endeks sepetine dahil edilirken, yükü azalan eserler sepetten çıkartılıyor. Bu nedenle, TÜFE sepetinde yer alan eserlerin sayısı her yıl değişim gösteriyor.
Sepetten çıkan unsurlar ise tere, erik, olağan buzdolabı (derin donduruculu), karışım kumaşlar ve şofben olarak belirlendi.
ANA KÜME YÜKLERİ
2021 yılı TÜFE hesaplamalarında kullanılacak ana küme tartıları da belirlendi. Buna nazaran, besin ve alkolsüz içeceklerin yükü yüzde 22,77’den yüzde 25,94’e çıkarıldı. Salgın sürecinde ehemmiyeti artan sıhhatin tartısı ise yüzde 2,80’den yüzde 3,25’e yükseltildi.
Konut, haberleşme, mesken eşyası kümelerinin tartısı artarken, alkollü içecekler ve tütün, giyim ve ayakkabı, eğitim, lokanta ve oteller üzere kümelerin yükü azaldı.
Kelam konusu tartılar, alkollü içecekler ve tütün için yüzde 4,88, giyim ve ayakkabı için yüzde 5,87, konut için yüzde 15,36, mesken eşyası için yüzde 8,64, ulaştırma için yüzde 15,49, haberleşme için yüzde 4,64, cümbüş ve kültür için yüzde 3,01, eğitim için yüzde 2,28, lokanta ve oteller için yüzde 5,91, çeşitli mal ve hizmetler için yüzde 4,73 oldu.
COVİD-19 SALGINI, TÜKETİM HARCAMALARINI DEĞERLİ DERECEDE ETKİLEDİ
2020 yılında ortaya çıkan Covid-19 salgını, hane halkı tüketim harcamalarını değerli derecede etkiledi. Salgın sebebiyle tüketim alışkanlıklarında oluşan değişimlerin bir kısmı süreksiz olurken, kimilerinin ise uzun mühlet devam etmesi öngörülüyor.
2021 yılında da devam etmesi beklenen kelam konusu tesirlerin TÜFE yüklerine en şimdiki halde yansıtılması için Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (EuroStat) Aralık 2020’de metodolojik kılavuz yayımladı.
Covid-19 salgını periyodunda toplum sıhhatine risk oluşturmamak için Nisan 2020 prestijiyle TÜİK’in tüm hane halkı anketlerinde yüz yüze görüşme uygulaması süreksiz müddetle durduruldu. Bu sebeple TÜFE yüklerinin temel data kaynağı olan, kapsamı gereği farklı bir bilgi derleme usulüyle uygulanması mümkün olmayan hane halkı bütçe anketi, 2020 yılı için tamamlanamadı. 2021 yılı TÜFE yük güncellemesi EuroStat’ın hususa ait kılavuzunda belirtilen metotlar doğrultusunda hesaplandı.
Covid-19 salgınıyla birlikte hane halkı harcamalarına dahil olan birtakım unsur çeşitleri (maske gibi) 2021 yılında sepet kapsamına alındı. Cerrahi maske, husus çeşidi olarak “diğer sıhhat ürünleri” unsurunun altında yer alıyor.
KİMİ ESERLERE AİT UNSUR ÇEŞİT SAYISI VE TARTILARI GÜNCELLENDİ
2021 yılında TÜFE unsur sepetinde, “kabartma maddeleri” başlığı altında yer alan “kuru maya” husus çeşidi için tarif değişikliği yapıldı.
Daha evvel muhakkak bir gramajda satışa sunulan bir paket kuru hamur mayası fiyatı takip edilirken, alanda tespit edilen gramaj farklılıkları nedeniyle ölçü ünitesi değiştirildi ve kilogram bazında eser fiyatı takibine geçildi.
Ayrıyeten, “beyaz peynir”, “sigaralar”, “diğer sıhhat ürünleri”, “otomobil (dizel)”, “otomobil (benzinli)” ve “resmi evraklarla ilgili hizmet ücreti” hususlarına ait husus çeşit sayısı değiştirildi ve yükleri güncellendi.
Bu değişikliğin sebebi, hane halklarının husus çeşidi seviyesinde değişim gösteren şimdiki tüketim tercihlerinin ayrıntıya yansıtılabilmesi oldu. Örneğin, “sigaralar” için yeni bir eserin (madde çeşidi) piyasaya girmesi yahut yaygın olarak tüketilir hale gelmesi durumunda unsur sepetine çeşit olarak eklenmesi gerekiyor.
Birebir durum arabalar için de geçerli. Her yıl yeni modellerin piyasaya girmesi ve birtakım modellerin üretimine son verilmesi nedeniyle “otomobil (dizel)” ve “otomobil (benzinli)” unsurları için fiyatı derlenen marka ve modeller güncelleniyor. Ayrıyeten tüketicilerin vakit içinde değişen vites çeşidi üzere tercihleri de husus çeşidi ve yüklerine yansıtılıyor.
“Beyaz peynir” tarifinin hane halkları tarafından yaygın olarak tüketilmeye başlanan peynir çeşitlerini de kapsayacak formda genişletilmiş olması da bu kapsamda gerçekleştirildi.
Ocak 2021 periyodu prestijiyle yayımlanan ortalama unsur fiyatlarında kelam konusu hususlar için gözlenecek fiyat değişimlerinin bu kapsamda kıymetlendirilmesi gerekiyor.
FİYAT DERLEME PERİYOTLARI
TÜFE kapsamında fiyat derleme sıklığı piyasadaki fiyat gelişimini yansıtacak halde yapılıyor. Fiyat hareketliliği yüksek eserlerde daha sık aralıklarla fiyat derlemesi kelam konusu oluyor.
Ay içinde meydana gelebilecek fiyat farklılaşmasının yakalanabilmesi gayesiyle taze zerzevat ve meyve, tüp gaz, LPG, futbol maçına giriş fiyatı ile seçilmiş besin eserleri haftada 1 defa olmak üzere, ayda 4 sefer derleniyor. Sigaralar, benzin-mazot, altın fiyatları (günlük), bunların dışında kalan başka tüm unsur çeşitlerinin fiyatları için ayda iki kere derleme yapılıyor.
Covid-19 salgını periyodunda uygulanan kısıtlamalar sonucunda birtakım iş yerleri kapandı ya da çalışma saatleri değiştirildi, birtakım hizmetler ise sağlanamadı. Bu süreçte, TÜFE hesaplamalarının aksamadan devam etmesi için alanda fiyat derleme çalışmaları mümkün olduğunca devam ettirildi.
Kısıtlamalar nedeniyle alanda fiyata erişilememesi durumunda EuroStat tarafından kılavuzda önerilen alternatif yollara başvuruldu. Bu kapsamda telefon ile fiyat derleme, internet ve barkod dataları fiyatlarının kullanılması, e-posta ile fiyat toplama üzere alternatif data kaynakları kullanıldı.
BARKOD DATALARI, DATA DERLEME SÜRECİNE ENTEGRE EDİLDİ
Tüketicilerin satın aldığı eserlere ait datalar, çeşitli mali süreçlerin gerçekleştirilebilmesi için ticaret dalında faaliyet gösteren firmalarca kayıt altına alınıyor. Son yıllarda birçok ulusal istatistik ofisi, perakende marketler tarafından tutulan bu satış datalarının TÜFE’de data kaynağı olarak kullanımı üzerinde çalışıyor.
TÜİK’in, barkod (satış) bilgilerinin TÜFE data derleme süreçlerine entegre edilmesine yönelik çalışmaları 2018 yılından beri devam ediyor. Bu kapsamda perakende ticaret dalında kıymetli hisseye sahip zincir marketlerden sağlanan bilgilerin 2020 yılında tahlil süreçleri tamamlandı ve datanın TÜFE hesaplamaları için kullanıma hazır hale getirilebilmesine yönelik öteki çalışmalar (sınıflama, kod eşleştirmeleri gibi) yapıldı. 2021 yılı TÜFE hesaplamalarında perakende ticaret kesiminde kıymetli hisseye sahip zincir marketlerden sağlanan barkod (satış) bilgileri kullanılmaya başlandı.
Böylece, ayın belli günlerinde alandan derlenen fiyatlar yerine, firmalardan sağlanan şube bazında günlük satış ve ölçü bilgileri kullanılarak ayın genelini kapsayan fiyatlar endekse dahil edildi. Barkod datalarının sisteme dahil edilmesiyle TÜFE kapsamında derlenen toplam fiyat sayısının yaklaşık yüzde 21’i zincir marketlerden direkt temin edilmiş olacak.
Cumhuriyet
