Tescilli Markalar Derneği (TMD) İdare Konseyi Lideri İzzet Stamati, ciroların yüzde 70’in altına düşmesi durumunda gemiyi yüzdüremeyeceklerini belirterek, satışların lakin günü kurtarmaya yettiğini söyledi.

“Döviz kurunun da TL’nin de çok pahalanması mutlaka ne ihracatçı ne de ithalatçı için yararlı. Hepimizin istikrarı bozuluyor” diyen İzzet Stamati ile tescilli markaların yaşadığı meseleler ve lüks tüketimi konuştuk.

– 2020 yılı bitti, bölümünüz açısından bir hasar tespiti yaptınız mı?

Yapmadık zira hala hasar bitmiş değil. Evet ziyanlar var. Gemi giderken birden teğe rotayı çevirmek çok sıkıntı. Hasarı fakat kriz bitince göreceğiz. Mağaza kapanmaları olacak ya da e-ticarete kayacak.

– Birleşmiş Markalar Derneği’ne nazaran dernek üyesi markaların 2020 ciroları 2019’un yüzde 60’ında kaldı. Firmaların ayakta kalabilmesi için ciroların yüzde kaç olması gerekiyor?

Azamî yüzde 30 ciro kaybı olursa gemiyi yüzdürebiliriz. Ciroların yüzde 70’lerde kalması gerekiyor. Biz lüks markalar yalnızca iç piyasaya hitap etmiyoruz. Turist alışverişleri de kıymetli.

– Pandemi lüks alışverişi nasıl etkiledi?

Birinci basamakta yalnızca temel muhtaçlık eserleri alındı. Ancak e-ticaretin devreye girmesiyle mayıstan itibaren lüks tüketim alışverişi de artışa geçti. Haziranda AVM’lerin açılmasıyla satışlar hızlandı.

– TMD ne kadarlık ekonomiyi temsil ediyor?

600 milyon dolarlık bir hacim yaratıyoruz. 5 bin çalışan ve 500 civarı mağazayı barındırıyoruz.

İhracatta da çok değerli bir hisseye sahibiz. Tax-free (Vergisiz Alışveriş) sayılarına nazaran 200 milyon dolar civarında ihracatımız var. Markaların Türkiye’de üretimleri de var. Orada da asgarî 150 milyon dolarlık ihracatları var. Bu markaların ithalatta bu kadar zorlanması ülke iktisadına yararlı değil. İthalatta kolaylık ve imtiyaz bekliyoruz.

AYAKKABIDA TEHLİKE

– Nasıl bir kolaylık?

Testlerde çok canımız yanıyor. Tareks testi çıkacak. 1 Ocak’ta yürürlüğe girecekti 1 Mart’a ertelendi. Bu testler önemli maliyet getirecek. Mesela bir ayakkabıda 26 modül var. Her modül için 60-70 Avro test parası alınacak. 30 bin Avro’luk eser getirmişsiniz asgarî 6-7 bin Avro test parası vermek zorunda kalacağız. Bunlar maliyetleri çok etkileyecek. Bu bilhassa ayakkabı ithalatını engelleyecek kadar maliyet getirecek.

Vergileri koyarken yalnızca ithalatı kısıtlayayım diye değil, ne getiriyor ne götürüyor diye bakmak lazım. Tareks testlerinde oran indirilmeli.

– Bu devirde AVM’lerden önemli kira takviyeleri aldınız, bunlar devam ediyor mu?

Bugünlere AVM’lerin çok önemli dayanaklarıyla geldik. AVM’lerin de döviz cinsi kredi borçları var. Bizim kiralarımız nasıl ki TL’ye döndü onların da borçlarında bir yapılandırmaya gidilmesi talebi var. Bu yerine getirilmeli.

İMECE ADABI YARDIMLAŞTIK

– Birçok ülke pandemide hibe halinde yardımlarda bulundu, Türkiye’de kamunun dayanakları ne kadar kâfi oldu?

Pandemi periyodunda kira ve stopaj indirimlerinin devam etmesi ya da en az 3-4 ay alınmaması gerekiyor. Öbür ülkelerde kira yardımları yapıldı, bizde de yapılmalıydı. Burada şirketler İMECE metodu birbirinin elinden tutarak yardımlaşarak, birbirlerini yönetim ederek bugünlere geldi. Hiçbir AVM’nin kapanmasını istemeyiz. Hiç bir AVM’de 10-20 mağazanın tıpkı anda kapanmasını istemez. Yemek alanlarının kapalı olması AVM’lerin çekimini yüzde 20 düşürüyor. Her bir bölümün birbirinin elinden tutması ve yaşatması gerekiyor. Bunun için de çabalıyoruz.

– Bu efor ne kadar sürer?

AVM’ler de bizler de tekneyi yüzdürmeye çalışıyoruz.

HEM VERGİ HEM KUR ARTTI

– Mağaza kapanmalar olacak mı?

Mağaza kapanmaları olacak mı tabi ki olacak. Bilhassa turiste bağlı AVM’lerde sorun olacak. Kiralar da yüksek olduğu için mağazalarını kapatanlar olacak. Şu anda olmasa bile kışlık döneminin bitmesinden sonra daha fazla mağaza kapatmaları görebiliriz.

Bu biçim krizler birtakım firmalar için fırsat oluyor. Kiralar düşebiliyor, giremediğiniz AVM’lere girebiliyorsunuz. Biz bu yaz periyodunda 3 yeni mağaza açtık 30 mağazaya çıktık.

– Bu periyotta eser temininde dert yaşadınız mı?

Pandemi tam yaz döneminin başladığı periyoda denk geldi. Bizim gümrükte bekleyen mallarımız vardı. İktisat birden teğe kapanınca biz dedik ki paramızı efektif kullanalım, kredi, çek, yurtdışı ödemelerine yönlendirelim dedik. Gümrükteki malları mağazalar kapalı olduğu için çekmedik. Ama birdenbire 12 Nisan’da bir kararname çıktı gümrükte kalan malların bile vergisi arttı. Hem döviz arttı hem vergi arttı. Orada önemli manada maliyet artışı yaşadık. Tedarikçilerimize dedik ki bize bu yaz için daha fazla mal göndermeyin. Kimisi kabul etti kimisi kabul etmedi.

HEPİMİZİN İSTİKRARI BOZULUYOR

– Döviz kuru da çok hareketliydi bu nasıl yönettiniz süreci?

Bir eserin 100 TL satış fiyatı varsa 120 TL etiket koyarsanız satamazsınız. Birtakım eserlerde ziyanına satış yaptık. Dövizin de TL’nin de çok pahalanması katiyetle ne ihracatçı ne de ithalatçı için yararlı. Hepimizin istikrarı bozuluyor.

– Var mı ülkü bir kur düzeyiniz?

Dolar için 7.50. Avro’da ise 8.90 civarı uygun. Maliyetleri yapabilmek için bu düzeylerde olmalı.

– Bölümde kârlılık var mı?

Sahiden kârlılık kalmadı. Maliyetler satışlar belirli. Fakat günü çevirmeye yetiyor.

– Üyelerinizin büyük kısmı ithalatçı, nisan ayında gümrük vergilerinde artışlar yaşandı, bekliyor muydunuz?

Mutlaka sürpriz oldu. Hatta dernek olarak vergi artışından 2 gün evvel Ticaret Bakanlığı’na şu anda elimizdeki nakit akışını bozmamak ismine gümrük vergilerinin eylül ekim kasım devrinde ödenmesi için yazı yazmıştık. Ancak 2 gün sonra vergilerin arttığını duyduk.

Vergilerin yükselmesi eserlerin fiyatlarının yükselmesine sebep oluyor. Örneğin ithal x eser orjinal ülkeye nazaran yüzde 30-40 daha kıymetli oluyor. Bu nedenle turist eseri değerli bulup almıyor. Yerli müşteri de yurtdışına çıktığında alıyor ya da e-ticaretle dışarıdan getiriyor. Bu da ülkenin döviz kaybetmesine neden oluyor. İthalat vergileri çok arttığı için STAMATI’S ismiyle kendi markamızı yarattık ve birinci mağazamızı da açtık.

– Cirolar düşüyor, kârlılık yok, kredi bulmak güç, dayanaklar yetersiz, bu işi daha bu türlü ne kadar götürebilirsiniz?

Yeniden İMECE yöntemi yardımlaşarak. Bankadan değil devletten değil. Tahminen tedarikçilerden ödeme vadelerini 2-3 ay uzatarak bu süreçten çıkacağız.

– 2021 planlarını yapabildiniz mi?

Aşılamalar olursa rahatlama olacaktır. İkinci yarıdan itibaren hızlanacağımızı düşünüyorum. Yaz dönemi olağan bir dönemden adet bazında yüzde 10-15 daha düşük olabilir diye hesaplamaları yapıyoruz. 2022’de, 2019 cirolarının üstüne çıkabileceğimizi düşünüyoruz.

– Ne çeşit riskler olabilir?

Döviz riskimiz var. Hastalığın daha berbat hale gelmesi de bir risk. Yeni bir kapanma durumu. AVM’lerin kapanma riski olabilir. Çok önemli sayıda AVM’nin bankalara borçlu olduğunu biliyoruz. Hatta kimi AVM’lerin bankalara geçeceği konuşuluyor.

DAİMA İNDİRİM İSTİYORUZ

– İş yaptığınız yabancı firmalardan Türkiye ile ilgili ne cins şikayetler alıyorsunuz?

Biz onlardan eser aldığımızda daima indirim istiyoruz. Diyoruz ki ülkemizde vergi yüksek, devaülasyon oluyor, enflasyon, faiz oranları yüksek. Biz Türk müşteriler daima ağlayan pozisyondayız. Onlar daima bir şeyler talep etmemizden çok rahatsız oluyorlar. Gümrükler, vergilerle ilgili şikayetleri var.

– Finansmana erişim konusunda ıstıraplar yaşıyor musunuz, üyelerinizin borçluluk düzeyi nedir?

Türkiye’de firmaların kendi sermayesiyle iş yapma yeteneği çok düşük. İş genelde krediyle dönüyor. Bu devirde bankalar kolay kolay para vermiyor. Faizler de yüzde 25 düzeyinde.

– Taklit eser konusunda bir ara kaydedilebildi mi?

Taklit eserde Çin ve İran’dan sonra üçüncüyüz. Bir tahlil bulunması lazım.

Cumhuriyet