Dokuz Eylül Üniversitesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakkı Uyar, Meis’in silahlandırılmasının 1960’lı yıllarda bile gündeme geldiğine vurgu yaparak “1964’te Kıbrıs vakaları sırasında Yunanistan’ın Meis’e asker ve silah yığınağı yaptığına dair basında haberler yer alıyor. Türkiye, öncelikle diplomatik haklarını bilmeli” dedi.

Emekli Koramiral Can Erenoğlu ise Meis Adası’nda uzun yıllardır Yunan askerinin, hatta Yunan askerlerine ilişkin bir uçak pistinin dahi bulunduğuna dikkat çekti. Bugün hükümet tarafından verilen reaksiyonların “iç siyasete oynamak” gayeli olduğunu belirtti.

Yunanistan’ın Meis Adası’na asker çıkardığı imajlarla, Meis’in silahsız statüde olması gerektiği tartışmaları tekrar gündem oldu. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 15 Ocak 2020’de verdiği bir demeçte, Yunanistan’ın işgal ettiği adaların aidiyetinin tam olarak aşikâr olmadığını, bu adaların statüsünün Paris Antlaşması’yla katılaştığını sav etmişti.

Uzmanlar ise Meis Adası’nın tarihçesini Cumhuriyet’e kıymetlendirdi. Tarih Profesörü Hakkı Uyar, Osmanlı Devleti’nin 1878’den 1918’e kadar geçen periyotta elindeki topraklarının büyük bir kısmı kaybettiğine dikkat çekti. “Bir kısmı de daha iyi antlaşma yapmak ya da büyük devletlerin baskısı karşısında sessizce teslim etmek zorunda kaldı. Bunlar ortasında 1878’de Kıbrıs’ı İngilizlere, Bosna Hersek’i Avusturya Macaristan’a vermek de vardır.

Fransa’nın Tunus’u, İngiltere’nin Mısır’ı ilhak etmesine de ses çıkarmadı” dedi. Bu kayıpların Abdülhamit devrinde olduğunu belirten Uyar, şu bilgileri verdi: “İttihatçılar ise İtalya’nın Libya’yı işgaline Abdülhamit’ten farklı olarak reaksiyon gösterdi. Libya’da, ittihatçı subaylar (Mustafa Kemal dahil) direnişi örgütlemeye girişti. Bunun üzerine İtalya, Anadolu kıyılarına yakın yerleri işgal ederek Osmanlı Devleti’ni barışa zorlamak istedi.

Zira Anadolu kıyıları ve buradaki adalar Osmanlı için hayati idi. Üstelik Balkan Savaşı’nın kapıda olması ve akabinde çıkışı, Osmanlı Devleti’ni İtalya ile antlaşmaya itti. Uşi Antlaşması ile Rodos, 12 adalar ve Meis İtalyanlara verildi.1920 tarihli Sevr Antlaşması’nın 122. unsuru de bunu teyit etmekteydi.

Buralar, Mondros öncesinde kaybedilen topraklar ortasında yer aldığı için de Misakı Ulusal sonlarına dahil edilemedi. Lozan’ın 15. unsuru de bu adaların İtalyanlara verilmesini onaylıyordu. Lakin bu, evvelki kaybın teyidinden ibarettir. Lozan’da, adaların Türkiye’nin güvenliğinin sağlanması için silahsızlandırılması kelam konusuydu.”

‘PARİS ANTLAŞMASI TÜRKİYE’Yİ BAĞLAMAZ’

Uyar, adaların silahlanmasının, İkinci Dünya Savaşı öncesinde ve sürecinde İtalyanlarca yapıldığını belirtti. “Savaş boyunca Türkiye’yi yanlarına çekmek isteyen Almanya ve İngiltere kümeleri, adaları bir yem olarak kullandı. Fakat Türkiye, Birinci Dünya Savaşı’ndan ders çıkararak bu yemi yutmadı ve savaşa katılmadı.

1947 tarihli Paris Antlaşması’na ise Türkiye taraf olarak katılmadı. Zira buna katılanlar savaşın kaybedenleri ve kazananlarıydı. Türkiye, her iki tarafta da değildi. Bu mutabakat ile adalar, Yunanistan’a devredildi.

İtalyan işgali devrinde adalarda Türk nüfusu azalsa da temel azalma Yunan egemenliği devrinde yaşandı. Türkiye, Paris Antlaşması’nın tarafı değildir fakat Lozan’a nazaran adaların silahsızlandırılmasını talep edebilir.

Adalar, İtalya’dan Yunanistan’a geçse de Türkiye için asıl bağlayıcı olan Paris Mutabakatı değil, Lozan’dır. Münasebetiyle, Türkiye evvel Lozan’a sonra daha sonra Paris’e bakmalıdır.”

‘1964’TE MEİS’E ASKER ÇIKARILDI’

Meis’in silahlandırılmasının 1960’lı yıllarda bile gündeme geldiğine dikkat çeken Uyar, “1964’te Kıbrıs hadiseleri sırasında Yunanistan’ın Meis’e asker ve silah yığınağı yaptığına dair basında haberler yer alıyor.

Türkiye, öncelikle diplomatik haklarını bilmeli, muhafazalı ve onlara nazaran hareket etmeli. Savaş ve silah, diplomasinin en son dermanıdır, üstelik tehlikelidir” ikazında bulundu.

‘İLK OLAN ŞEY, RESMİ ÜNİFORMA’

Eski Kıyı Güvenlik Kumandanı ve Yunanistan Şube Müdürlüğü misyonunda de bulunan Emekli Koramiral Erenoğlu ise şu değerlendirmeleri yaptı: “Yunan askeri zati yıllardır Meis’tedir. Burada birinci olan şey, resmi üniforma ile adaya çıkmalarıdır.

Meis’teki Yunan askerleri, her sene periyodik görevlendirmelerle değiştirilirdi. Rodos’tan feribotla gelirlerdi fakat sivil olarak gelirlerdi. Ancak biz tıraşlarından, tutumlarından asker olduklarını anlardık. Kaş’tan çıplak gözle baktığımızda zati görürdük.

Burada 600 metre uzunluğunda bir de uçak pisti vardır. Hatta, Yunan askerinin kullandığı bu uçak pisti, 1998’lerden beri faal. Biz Meis’te Yunan askerinin ne yaptığını gün gün izlerdik, havalanını tamir ederlerdi, periyodik değişimler yaparlardı, silahlar eskirse, yeni silahlar getirirlerdi. Bunu da güya iç güvenlik tedbiriymiş üzere yansıtırlardı.

Meis’teki limana ortada bir Yunan hücumbotu gelir, biz de çabucak bir hücumbotu Kaş’ta görevlendiririz. Bu, yıllardır karşılıklı denetim manası taşır. Yunanistan Meis’e iğne koysa, Türkiye görür”.

Erenoğlu, “Yıllardır yapılan silahlandırma ve asker çıkarma da aslında bilinen fakat reaksiyon verilmeyen bir durum. Şu anki yansılar ise karşılıklı iç siyasete oynama. Yunan savunma bakanları birinci ziyaretlerini Eşek Adası’na falan yaparlar.

Silahsız statüdeki adaya masraf, mangal yakarlar. Buralar Yunanlıların yumuşak karnıdır. Bu husus, BM Güvenlik Kurulu, NATO ve milletlerarası platformlarda ısrarla gündeme getirilmelidir” sözlerini kullandı.

Cumhuriyet