Araştırmacılar yayımlanan yeni çalışmalarında, bugün hayatta olan ve çocukluk periyodunda kurşunlu akaryakıttan çıkan egzoz dumanına maruz kalan 170 milyondan fazla Amerikalının toplamda 824 milyon IQ puanı kaybettiğini hesapladı. Bu sayı, Birleşik Devletler nüfusunun çabucak hemen yarısına denk geliyor.
Duke Üniversitesi’nde klinik psikoloji kısmında doktora adayı olan Aaron Reuben ve Florida Eyalet Üniversitesi’ndeki meslektaşlarının elde ettiği bulgular, 1996 öncesinde doğan Amerikalıların, beynin daha süratli yaşlanması üzere kurşunla bağlantılı sıhhat problemleri tarafından daha büyük tehlike altında olabileceklerini akla getiriyor.
Kurşunlu akaryakıt kullanımı ABD’de 1996 yılında yasaklanmış. Ama araştırmacılar, bu devrin sonundan evvel ve bilhassa de kurşunlu akaryakıt kullanımının tepeye ulaştığı 1960’lar ile 70’lerde doğan bireylerin çocukluk devirlerinde kaygı verici düzeyde kurşuna maruz kaldıklarını belirtiyor.
Araştırma grubunun bulguları, hafta başında Proceedings of the National Academy of Sciences bülteninde yayımlandı.
Nörotoksik bir unsur olan kurşun, bedene girdikten sonra beyin hücrelerini aşındırabiliyor. Bu yüzden sıhhat uzmanları, ömrün rastgele bir noktasında kurşuna maruz kalmanın hiçbir düzeyde inançlı olmadığını belirtiyor. Küçük çocuklar, kurşunun beyin gelişimine ziyan vermesi ve bilişsel kabiliyeti düşürmesi açısından bilhassa savunmasız durumda.
Maalesef hangi yaşta olursak olalım, beyinlerimizin kurşundan korunma kabiliyeti bulunmuyor.
Reuben,“Kurşun toz formunda solunduğunda, sindirildiğinde yahut suda tüketildiğinde kan akışına karışabiliyor. Kan sirkülasyonuna girdiğinde kan beyin bariyerinden beyne geçebiliyor ki bu bariyer, beyni birçok ziyanlı unsur ve patojenden muhafaza bakımından hayli iyi; ancak hepsini engelleyemiyor” dedi.
Kurşunun insanların kan dolaşımlarına girmesine sebep olan esas ögelerden biri de otomotiv egzozları oldu.
Reuben ve Florida Eyalet Üniversitesi’nde sosyoloji profesörü olan eş müellifler Michael McFarland ile Mathew Hauer, 70 yıldan uzun mühlet kullanılan kurşunlu akaryakıtın insan sıhhati üzerinde kalıcı bir tesir bırakıp bırakmadığını merak etti.
Bu karmaşık soruyu cevaplamak içinse hayli kolay bir stratejiyi tercih ettiler.
Amerika Birleşik Devletleri’nde herkesin ulaşabileceği çocukluk devrine ilişkin kandaki kurşun düzeylerine, kurşunlu akaryakıt kullanımına ve popülasyon istatistiklerine yönelik dataları kullanan araştırmacılar, 2015 yılında hayatta olan her Amerikalının ömürleri boyunca kurşuna ne kadar maruz kalmış olabileceğini belirledi.
Bu datalardan yola çıkan ve kurşunun halk sıhhati üzerindeki ziyanlı tesirini temsilen kurşunlu akaryakıt sebebiyle kaybedilen IQ puanlarını hesaplayan araştırmacılar, kurşunun insanların zekasına nasıl saldırdığını iddia ettiler. Sonuçlar ise araştırmacıları şaşkınlığa uğrattı.
McFarland, “Ne palavra söyleyeyim, şok olmuştum. Sayılara baktığımda ise, buna hazırlıklı olmama karşın hâlâ şok içerisindeydim” dedi. 2015 prestijiyle 170 milyondan fazla Amerikalı (ABD nüfusunun yarısından fazlası), çocukluk periyodunda kanlarında klinik açıdan tasa verici ölçüde kurşun taşıdı. Muhtemelen IQ’ların düşmesiyle sonuçlanan bu durum, kelam konusu bireyleri beyin boyutunun azalması, zihinsel hastalık mümkünlüğünün yükselmesi ve yetişkinlikte kalp damar hastalıklarının artması üzere öbür uzun vadeli sıhhat problemlerine karşı daha büyük bir riske soktu.
Kurşunlu akaryakıt tüketimi, 1960’ların başlarında süratle yükselerek 1970’lerde tepeye ulaştı. Bunun sonucunda Reuben ve meslektaşları, temelinde bu yirmi yıllık vakit dilimi içerisinde doğan herkesin otomobil egzozundan çıkan tehlikeli düzeylerdeki kurşuna neredeyse kesin olarak maruz kaldığını keşfetti.
Çocuklukta kurşuna maruz kalınması, Amerika’nın toplu IQ puanını tahminen 824 milyon puan düşürdü. Araştırmacıların yaptığı hesaplamalara nazaran en makus ihtimal, 1960’ların ortaları ila sonlarında doğan bireylerin altı IQ puanına kadar kayıp yaşaması ve kanlarında en yüksek düzeyde kurşun saptanan çocukların (klinik açıdan telaş sebebi olan mevcut en düşük düzeyin sekiz katı) ise durumdan çok daha makûs etkilenerek, ortalamada yediden fazla IQ puanı kaybetmiş olabilmesi.
McFarland, bundan sonrasında çocukluk devrindeki kurşuna maruz kalma oranlarındaki etnisite farklılıklarını tahlil etmeyi ve kurşuna beyaz çocuklardan daha sık ve daha büyük ölçülerde maruz kalan siyahi çocukların sıhhat tarafından yaşadığı adaletsizlikleri vurgulamayı umuyor.
Çocukluk periyodunda yüksek ölçüde kurşuna maruz kalan yetişkinlerin beyinlerinde daha süratli yaşlanma görülebileceğine ait evvelki bulgular göz önüne alındığında; Reuben’in bir sonraki adımı, geçmişte kurşuna maruz kalmanın ileriki yaşlarda beyinde meydana getirdiği uzun periyotlu sonuçları incelemek olacak.
Kaynak: Popular Science Türkiye
Cumhuriyet
