Türkiye Iktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV), gece ışıkları yaygınlığını baz alarak 2019 yılında 81 ilin kişi başı gelirini hesapladı.
81 ilin 1992-2019 periyodundaki GSYH bedellerinin varsayım edildiği belirtilen raporda şu konulara dikkat çekildi:
“2019 özelindeki incelemelerimizde, 2019’da 2018’e kıyasla daha az sayıda ilin yüksek gelirli vilayetler kümesinde yer aldığını tespit ettik. Türkiye, 2000’lerin başında orta-düşük gelir kümesinden orta-yüksek gelir kümesine sıçramıştı. Son 15 yılda ise Türkiye yüksek gelirli ülke olma amacına hala ulaşamadı.Gece ışıklarından yola çıkarak 2019 yılı için ortaya koyduğumuz tespitler, Türkiye’nin yüksek gelirli ülke maksadına ulaşabilmesi için büyümenin İstanbul ve Kocaeli haricindeki başka vilayetlere yani Anadolu geneline yayılması ismine yeni siyasetlere gereksinim duyulduğunu gösteriyor.”
Rapora nazaran, çalışmada öne çıkan birtakım bulgular ise şu formda sıralandı:
IKTISADIN YÜZDE 31’İ İSTANBUL’DA
-TEPAV Vilayet Bazında Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) iddialarına nazaran 2019 yılında Türkiye’nin en büyük 10 ili; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli, Antalya, Konya, Adana, Gaziantep ve Manisa olarak sıralandı.
-2019 yılı GSYH iddialarına nazaran GSYH’si en düşük 10 vilayet sırasıyla Bayburt, Ardahan, Tunceli, Kilis, Gümüşhane, Iğdır, Bartın, Sinop, Çankırı ve Bingöl olarak listelendi.
-2019 yılında Türkiye nüfusunun yüzde 19’u İstanbul’da ikamet ederken İstanbul, Türkiye iktisadının yüzde 31’ini oluşturmaktadır.
-2019 yılında 81 vilayetten 58’inin olumlu bir büyüme gerçekleştirdiğini tespit ettik. Buna ek olarak, 58 vilayetten 32’si, Türkiye’nin büyüme suratı olan yüzde 0,9’dan daha süratli bir büyüme gösterdi. Öteki yandan 2019 yılında daralan 23 vilayet incelendiğinde de kıyı şeridi haricindeki Anadolu vilayetlerinin öne çıktığını tespit ettik.
-Türkiye genelinde en süratli büyüyen birinci 10 vilayet sırasıyla Manisa, Osmaniye, Gaziantep, Ardahan, Hatay, Ağrı, Yalova, Kilis, Şanlıurfa ve Muş olarak listelendi.
-Türkiye genelinde GSYH’si en fazla daralan birinci 10 vilayet sırasıyla Kayseri, Kütahya, Aksaray, Kars, Ankara, Şırnak, Bingöl, Konya, Elazığ ve Tunceli olarak sıralandı.
-Nüfus kıymetleri de göz önünde bulundurulduğunda, 2019 yılında kişi başı gelir seviyesinde artış yaşayan tek vilayet Çankırı oldu.
-Kişi başı gelirde en fazla kaybın yaşandığı vilayetler Ankara, Kayseri, Aksaray, Nevşehir, Konya, Şırnak, Kütahya, Antalya, Batman ve Karaman olarak sıralandı.
‘ORTA-YÜKSEK GELİR’E GERİLEDİLER
-Türkiye genelinde değerlendirildiğinde 2018’de Türkiye’nin 6 ili, yüksek gelir grubundayken enflasyondan arındırılmış TL cinsinden gerçekleşen sonlu büyüme/daralma ve dolar karşısındaki kıymet kaybı ile yüksek gelirli 6 vilayet ortasında yer alan Ankara, Bursa, İzmir ve Tekirdağ, 2019 yılında yüksek gelir kümesinden orta-yüksek gelir kümesine geriledi.
-2019 prestijiyle 2 vilayet (İstanbul ve Kocaeli) yüksek gelir, 75 vilayet orta-yüksek gelir ve 4 vilayet (Ağrı, Bitlis, Şanlıurfa ve Van) orta-düşük gelir kümesinde yer aldı.
-2019 yılında Türkiye’nin kişi başı geliri 9 bin 213 dolar olarak hesaplanırken, 11 ilin sırasıyla Kocaeli, İstanbul, Ankara, Tekirdağ, İzmir, Bursa, Bilecik, Yalova, Eskişehir, Manisa ve Kırklareli’nin kişi başı geliri Türkiye ortalamasını geçti.
-Türkiye nüfusunun yalnızca yüzde 21,0’ı yüksek gelirli vilayetlerde ikamet etmektedir. Geri kalan yüzde 79,0 ise orta gelir seviyesindeki vilayetlerde ikamet etmektedir.
-2019 yılında kişi başı geliri en yüksek vilayet 15 bin 643 dolar ile Kocaeli iken Kocaeli’ni 15 bin 183 dolar ile İstanbul, 11 bin 498 dolar ile Ankara takip etmektedir.
EN FAZLA DARALMA ANKARA’DA
-Kişi başı gelirinde paha olarak en fazla daralmanın yaşandığı vilayet ise 1.212 dolarlık azalma ile Ankara oldu.
-2019 yılında kişi başı geliri en düşük vilayet olan Ağrı, İstanbul’un beşte biri kadar kişi başı gelire sahiptir.
-81 ilin kişi başı gelir performansları daha uzun vadede 1992-2019 devrinde incelendiğinde, 81 ilin 81’inin de kişi başı gelirlerini bu devir içerisinde artırmayı başardığı görülmektedir.
-1992’de Kocaeli’nin kişi başı geliri 3 bin 805 dolar iken son 30 yılda kişi başı gelirini 11 bin 838 dolar artırarak 15 bin 643 dolara sıçradığı görülüyor. Kişi başı gelirlerinde 1992-2019 periyodunda en fazla artışı yakalayan başka vilayetler ise İstanbul, Yalova, İzmir, Tekirdağ, Bilecik, Manisa, Bursa, Ankara ve Çanakkale olarak sıralanırken Ankara, İzmir ve Manisa haricinde listede ekseriyetle Marmara bölgesinin öne çıktığı görülüyor.
-Kocaeli ve İstanbul haricindeki 79 ilin orta-gelir tuzağı olarak da isimlendirilen orta gelir eşiğini geçmekte zahmet yaşadığı görülüyor.
-79 vilayet ortasında bilhassa mevcut kişi başı gelirlerinin orta gelir tuzağı sonunu geçmeye yakınlıkları dolayasıyla Ankara, Tekirdağ, İzmir, Bursa, Bilecik, Yalova, Eskişehir, Manisa, Kırklareli ve Antalya bu tuzaktan çıkmaya en yakın adaylar olarak öne çıkıyor.
Cumhuriyet
