“İstanbul Sanayi Odası 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” 2019 araştırmasında Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşu Tüpraş oldu. Tüpraş’ı Ford otomotiv ve Toyota otomotiv izledi.
500 Büyük sanayi kuruluşunun üretimden satışları yüzde 16,4 artışla 1 trilyon TL’yi aştı, faaliyet karı yüzde 14,6 düşüşle 92,11 milyar TL oldu.İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) 1968 yılından bu yana aralıksız gerçekleştirdiği ve kesim için en bedelli dataları oluşturan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının 2019 yılı sonuçları açıklandı. İSO Idare Heyeti Yöneticisi Erdal Bahçıvan tarafından açıklanan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasına nazaran, 2019 yılında endüstrinin doruğunda 87 milyar 949 milyon lira üretimden satışları ile yeniden TÜPRAŞ taraf aldı. Listede Ford Otomotiv 37 milyar 71 milyon lira üretimden satışlarıyla ikinciliğini, Toyota Otomotiv de 25 milyar 851 milyon lira üretimden satışlarıyla üçüncülüğünü korudu. Sıralamada Oyak Renault da 24 milyar 635 milyon lira üretimden satışlarıyla dördüncü oldu. Böylelikle birinci dört şirket, 2019 yılında bir evvelki yılın sıralamasına nazaran değişmedi.
İSO 500 araştırmasına bu yıl birinci kere katılan Star Rafineri de 20 milyar 831 milyon liralık üretimden satışları ile listeye beşinci sıradan girdi. Endüstrinin check-up’ı olarak nitelenen, sanayi kesimi başta olmak üzere Türkiye iktisadının büyümesinden ihracatına, finansmandan yatırım iklimine kadar birçok yerde detaylı haberler içeren ve araştırmaya nazaran, Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2018 yılında 878 milyar lira olan üretimden satışlarını 2019 yılında yüzde 16,4 nispetinde artırarak 1 trilyon liranın üzerine çıkardı. 2019 yılındaki artış, 2017’deki yüzde 33,2 ve 2018’deki yüzde 34,5’lik nispetler ile kıyaslandığında, son üç yılın en düşük artışı olarak dikkat çekti, büyüme performansı yavaşladı. İSO 500’ün ihracatı da yüzde 2,4 artışla 73,5 milyar dolar oldu. Listede 30 yıl evvel ihracat yapan firma sayısı 409 iken, son yıllarda bu rakam 450’ler bandını aştı ve 2019 yılında 463’e çıktı. İSO 500’ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki behresi yüzde 42 oldu.
BAHÇIVAN: “UMUT VEREN İKİ OLUMLU GELİŞME”
Araştırma sonuçlarını açıklayan İSO Idare Heyeti Lideri Erdal Bahçıvan, 500 Büyük sanayi kuruluşunun 2019 yılında devrolan finansal kırılganlıkların yarattığı zorluklara karşı verdiği yavuz uğraş ile büyüme patikasına geri dönüş eforunun sancılarını bir arada yaşadığını söyledi. İSO 500’ün büyüme performansındaki yavaşlamasında; dengeleme siyasetleri sonucu iç talep ve satışların yavaşlaması, enflasyondaki gerileme, dünya ticaretindeki daralma, emtia fiyatlarındaki düşüş eğilimi üzere faktörleri sıralayan Bahçıvan, öbür yandan gelecek ismine umut veren iki olumlu gelişmeye dikkat çekti: “Son üç yıldan beri istikrarlı bir biçimde gerek orta-yüksek gerekse yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerin yaratılan katma paha içindeki üleşi artış gösteriyor. 2019 yılında birinci sefer orta-yüksek ve yüksek teknolojinin yaratılan katma kıymetteki behresi yüzde 30’u geçerek yüzde 30,4 oldu. Bu artışın münhasıran son yıllarda büyük bir atılım gösteren savunma ve havacılık sanayi kollarından kaynaklandığı düşünülüyor. Yeniden endüstrimizin teknoloji yoğunluklu katma kıymet üretiminin önünü açacak Ar-Ge’ye harcamaları 2019 yılında 9,7 milyar TL oldu. Bu, bir evvelki yıla nazaran yüzde 152 artışı söz ediyor. Birebir periyotta Ar-Ge harcamalarının üretimden satışlara nispetinin da yaklaşık binde 5’ten yüzde 1’e yükseldi.”
YÜKSEK GETIRIYLE MÜCADELEYİ HAFİFE ALMAMALI
İSO 500 Büyük araştırmasında üzerinde düşünülmesi gereken doneler olduğunu da kaydeden Bahçıvan “2019 yılında yaşanan tüm aksiliklere rağmen sanayi kuruluşlarımızın esas faaliyetlerinden elde ettikleri muvaffakiyetleri, yeniden finansman maliyetlerinin gölgesinde kaldı. 500 Büyük’ün finansman sarfiyatları yüzde 33,4 düşüşle 63,8 milyar TL’ye inerken, finansman masraflarının faaliyet karı içindeki behresi yüzde 88,9’dan yüzde 69,3’e geriledi. Tekrar kaynak yapısındaki yekun borçların hakkındaki son beş yıldır dikkat çeken bozulma, 2019’da da devam etti. Yekun borçların üleşi 1,4 puan daha artarak yüzde 68,4’e yükselirken, öz kaynakların üleşi ise yüzde 31,6’ya geriledi. İSO 500’ün kaynak yapısındaki çarpıklığın en yüksek seviyelere ulaştığını hatırlatmakta ve bu nispetlerin dünya ortalamalarının üstünde olduğunu vurgulamakta yarar var. Bu borç ve finansal yük altında endüstricinin bugün en büyük avantajı; getirilerin düşük seviyede seyretmesidir. İSO 500’ün temel göstergeleri de göstermektedir ki endüstrici kazandıklarıyla borç kapatamıyor. Borçla yaşamak zorunda. Bu borcu çevirebilmek ismine düşük nemalara gereksinim duyuyor. Bu nedenle yüksek getiriyle mücadeleyi hiç hafife almamalıyız” diye konuştu.
Endüstrinin mahsusen 3. çeyrekteki yüzde 6 civarındaki güçlü büyüme ile iktisadın olumlu büyüme patikasında kalmasında kıymetli rol oynadığını da vurgulayan Bahçıvan “Sanayimizdeki büyüme, bu kıymetli katkısıyla güç süreçlerin teminatı ve sigortası olduğunu bir sefer daha ispatladı. Türkiye endüstrisi, kişileri içeriye kapatan, petrolden, sanayi ve tüketime kadar birçok ortamdaki talebi bıçak üzere kesen pandemiye karşın toplumsal sorumluluğunu mekanına getiriyor ve üretimin ne kadar değerli ve hayati olduğunu bu devir bir sefer daha ortaya koyuyor” dedi.
Bahçıvan, döviz kurlarındaki yüksek dalgalanmaya karşın 2019 yılında sonlu ihracat performansı olduğunu, bunun da ihracat artışının tek başına kura bağlı olmadığını gösterdiğine değinerek “Ticaret savaşları, korumacılık tedbirleriyle de dış pazarlar çekişmeli bir hale geldi” dedi.
FAALİYET KÂRI 2,8 PUAN GERİLEDİ
Araştırmaya nazaran sıralamanın birinci 50’sini oluşturan kuruluşların yekun üretimden satışlar içinden aldığı hak, yüzde 50’ler mertebesini korudu. Temel göstergelere nazaran, 2019 yılında İSO 500’ün faaliyet kârı orantısı 2,8 puan gerileyerek yüzde 10,9’dan yüzde 8,1’e indi. Yekun faaliyet karı büyüklüğü ise 2018 yılında 108 milyar TL iken, 2019’da yüzde 14,6 azalarak 92 milyar TL’ye düştü. Geçen yıl iç talebin daralması ve dış talep koşullarının zorlaşması nedeniyle sanayi kuruluşları, maliyet artışlarını satış fiyatlarına gereğince yansıtamadı, fiyatlarda indirime gitti. Bu nedenle faaliyet karında da değerli bir gerileme ortaya çıktı. Ölçülmeye başlandığı 2013 yılından itibaren mütemadi artış gösteren FAVÖK (Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kâr) büyüklüğü, birinci defa yüzde 8,1 düşüşle 140 milyar TL’den 129 milyar TL’ye düştü.
FİNANSMAN SARFIYATLARI YÜZDE 33,4 DÜŞTÜ
İSO 500’ün gayri faaliyetlerden olağan gelir ve karları 154 milyar TL iken, masraf ve zararları 117 milyar TL oldu. Böylelikle 37 milyar TL’lik üretim faaliyeti dışı net gelir elde edildi. Finansman sarfiyatları yüzde 33,4 düşüşle 96 milyar liradan 64 milyar liraya inerken, finansman masraflarının faaliyet karı içindeki hissesi da yüzde 88,9’dan yüzde 69,3’e geriledi. Sanayi kuruluşları 2018 yılında elde ettikleri karın neredeyse tamamını finansman masraflarına ayırmışken, 2019 yılında finansman masraflarının faaliyet karı üzerindeki baskısı daha azaldı. Erdal Bahçıvan, “Finansman masrafları, İSO 500’ün karlılığında belirleyici olmayı 2019 yılında da sürdürdü. 2019 yılında finansal dalgalanmaların azalması, Türk lirasındaki kıymet kaybının yavaşlaması, enflasyondaki düşüş ve nema nispetlerindeki gerilemelerin sonucu olarak bir evvelki yıla nazaran finansman maliyetleri kıymetli ölçüde azaldı. 2019’un mahsusen 2. yarısında, nema nispetlerindeki düşüşler ile Türk lirasındaki göreli istikrar, İSO 500 için 2018’e nazaran daha olumlu mali koşullar yarattı” dedi.
BORÇLARIN BEHRESI YÜZDE 68,4’E ÇIKTI
Borçlanma ile öz kaynakların dağılımını yansıtan kaynak yapısında, İSO 500’de 2015 yılıyla birlikte birinci defa yüzde 60’ların üstüne çıkan yekun borçların behresi, takip eden yıllarda da artış eğilimini sürdürmüştü. 2019’da yılında da bir evvelki seneye nazaran 1,4 puan daha artarak yüzde 68,4’e çıktı.
Mali borçlar ise yüzde 23,7 artış göstererek 329 milyar liradan 406 milyar liraya yükseldi. Mali borçlardaki artış suratı, geçen yıla nazaran yavaşlasa da gerçek olarak büyüme eğilimini sürdürdü. Ama mali borçlardaki sevindirici gelişme, vade yapısındaki iyileşme oldu. 2017’de yüzde 41,9, 2018’de yüzde 45,3 olan kısa vadeli mali borçların yekun mali borçlar içindeki behresi, 2019’da yüzde 41,4’e indi. Uzun vadeli mali borçların üleşi da yüzde 58,6’ya çıktı. Bu durum, geçen yıl gerçekleştirilen borç yapılandırmaları ile birçok kısa vadeli mali borcun uzun vadeli hale getirildiğini gösterdi.
DEVREDEN KDV YÜKÜ YÜZDE 1,9 ARTTI
İSO 500’ün devreden KDV yükü, uzun yıllardır sürdürdüğü yüksek oranlı artışların akabinde bu yıl hudutlu bir artış gösterdi. Devreden KDV yükü, bir evvelki yıla nazaran yüzde 1,9 orantısında artışla 10,8 milyar TL oldu.
Duran varlıkların yekun faaller içindeki hissesi 2015 yılında yüzde 46,3’e yükseldikten sonra gerilemeye başlamış ve 2018 yılında yüzde 38,8’e kadar inmişti. Duran varlıkların hakkı 2019 yılında ise küçük bir orantıda artarak yüzde 39,1’e yükseldi.
İSO 500’de kar eden kuruluş sayısı 381’den 411’e yükseldi. Getiri, amortisman ve vergi öncesi kar elde eden kuruluş sayısı 2019 yılında beş adet azalarak 483 olarak gerçekleşti.
Teknoloji yoğunluklarına nazaran yaratılan katma bedel dağılımında, 2019 yılında yaratılan katma bedel itibarıyla en yüksek behresi yüzde 40 ile düşük teknoloji yoğunluklu endüstrilerin aldı. Orta-düşük teknoloji yoğunluklu endüstrilerin hissesi ise 2019 yılında 5,4 puan azalarak yüzde 29,6 oldu. Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu endüstriler kümesinin hakkı 2018 yılında yüzde 22,2 iken 2019’da yüzde 23,5’e yükseldi. Yüksek teknoloji yoğunluklu endüstriler kümesinin hissesi ise 2018 yılında yüzde 5,3 iken 2019’da yüzde 6,9 oldu.
AR-GE HARCAMASI YAPAN KURULUŞLAR AZALDI FAKAT HARCAMALAR ARTTI
İSO 500’de Ar-Ge harcaması yapan kuruluş sayısı, 2018’de 276 ile bu donenin ölçülmeye başlandığı 2013 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaşmıştı. 2019’da ise bu sayı 14 azalarak 262’ye geriledi. Ar-Ge harcamaları ise kıymetli bir artış yaşadı. 2019 yılında İSO 500’ün Ar-Ge harcamaları yüzde 150’yi aşan bir orantıyla artarak 3,8 milyar liradan 9,7 milyar liraya çıktı.
İSTİHDAM YÜZDE 1 ARTTI, HALKA AÇIK KURULUŞ SAYISI 66 OLDU
İSO 500’ün geçen yıl istihdamı yaklaşık yüzde 1 arttı. Ödenen maaş ve fiyatlardaki artış da yüzde 20,5 olarak gerçekleşti. Bu da İSO 500’ün istihdama ek yapmaya devam ettiğini gösterdi. İSO 500’de yabancı anapara hisseli kuruluşların sayısı, 2019’da bir evvelki yıla nazaran değişmeyerek 117 olarak gerçekleşti. Halka açık kuruluş sayısı 2017’de 69, 2018’de 67 iken, 2019’da 66 oldu.
Cumhuriyet
