“Ben saf halk çocuklarının nasıl sömürüldüklerini gördüm. Yurdunu seven bir insan, muharrir olarak; yurdumun kalkınmasının gerekleri üzerine düşündüm, yazdıklarımla aksiyona katıldım. Karınca kararınca doğal… Öykülerimde, romanlarımda şunları belirttim: Halkım sömürülüyor, eziliyor. Bu şartların ortadan kaldırılması gerekiyor…”
Bu kelamlar; 2 Haziran 1970’te ömrünü yitiren, 56 yıllık hayatına 50’ye yakın edebiyat yapıtı sığdıran, ekmek parası için senaryo yazan, toplumcu gerçekçi edebiyatın usta kalemi Orhan Kemal’e ilişkin.
Yapıtlarındaki karakterler ve olaylarla günümüze ışık tutan; toprak ve fabrika çalışanlarının dünyasını, İstanbul’daki gecekondu mahallelerini, fabrika etraflarını, kentleşmenin sancılarını çeken küçük, sıradan insanları, aydınlık bir şuurla okuyuculara yansıtan Kemal, bugün 107 yaşında.
Türk edebiyatının aydınlık gerçekçi muharriri Orhan Kemal’i, doğum gününde, oğlu Işık Öğütçü Cumhuriyet’e anlattı.
“DEVRİMCİ BİR EDEBİYATÇIYDI”
Türk edebiyatının usta muharrirlerinden Orhan Kemal’i edebi kişiliği ve Türk edebiyatına katkıları açısından nasıl anlatırsınız?
Küçük insanı, işçileri, sömürülenleri bahis ederek, pek çok işlenmemiş mevzuyu gündeme getirerek, onların çektikleri kasvetleri yazarak onların sesi olmuş devrimci ve yaratıcı bir edebiyatçımızdı.
Muharrir kimliğinin dışında, Orhan Kemal nasıl bir babaydı?
Çocuklarına karşı haydi daha genel söyleyeyim tüm insanlara karşı merhametli, şefkatli ve sevgi dolu bir insandı ve benim için kıymetli bir babaydı.
Türkiye’de aktüel ve genç muharrirleri takip ediyor musunuz? Yeni edebiyatı nasıl değerlendiriyorsunuz? Orhan Kemal hayatta olsaydı, mevcut edebiyat dünyasını nasıl yorumlardı?
Bu sorunuza vakit zaman diye cevap vereyim. Üstat ile ilgili yapacak çok araştırmam olduğu için vakit bulamıyorum diyebilirim. Yazı alanı da çok çeşitlendiği için herkes kendi kabiliyeti oranında eserler veriyor. Lakin kıymetli olan okurun benimsemesi ve yapıtın geleceğe kalabilmesi. Gençlere inanan Orhan Kemal onların Türk edebiyatını daha da ileri götüreceğini kesinlikle belirtirdi.
“DEMOKRASİ DÜŞMANLARINA KARŞI KALEMİNİ KESKİNLEŞTİRİRDİ”
Ekseriyetle yapıtlarında fakir insanların hayatlarına ve kederlerine değinen Kemal, toplumsal gerçekçi akımın bir temsilcisiydi. Orhan Kemal hayatta olsaydı, günümüz toplumuna bakış açısı nasıl olurdu? Günümüzü yapıtlarına nasıl yansıtırdı?
Benim niyetime nazaran ülkemizde ekonomik, toplumsal, hukukî, demokratik ve özgürlükler ile ilgili sıkıntılar sürdüğü sürece Orhan Kemal bu mevzulara değinen eserler kesinlikle yazacaktı. Askeri ve sivil darbelerin karşısında olarak demokrasi düşmanlarına karşı daha sert kalemini keskinleştirecekti.
“YAŞASAYDI, İKTİDARIN KARŞISINDA OLURDU”
Toplumsal olan her şey politiktir demek yanlış olmayacaktır. Türkiye’de siyaset ve edebiyat da daima birbirine taraf verdi. Orhan Kemal, bugün Türkiye’nin içinde bulunduğu durumu nasıl değerlendirirdi ve mevcut iktidara karşı nasıl bir tutum alırdı? Mevcut iktidarın, Orhan Kemal’in yapıtlarına nasıl bir tesiri olurdu?
Natürel ki karşısında olurdu. Yıllarca sömürüye karşı olmuş, ezilenlerin yanında saf tutmuş bir muharririn anti demokratik uygulamalar karşısında susması beklenemezdi. Susmayacaktı. Edebiyatıyla kitleleri bilinçlendirmeye devam edecekti.
“SANATÇIYI DAR KALIBA SOKMAYA ÇALIŞAN, SONUNU HAZIRLAR”
İktidarın sanata ve edebiyata olan bakışını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kendileri de itiraf ediyor aslında: Eğitimde ve kültürde başarılı olamadık diye konuşuyorlar. Edebiyat ve sanat muhaliftir. Benden taraf olacaksın yoksa bertaraf olursun, söylemi sanatçı için geçerli olmaz. Gerçek sanat da gerçek sanatçı da biat etmez. Biat ederse esasen sanatçı olmaz. Tarihe bakın kapı kulu olan sanatkarlar değil, baş kaldıran sanatkarlar tarihin altın sayfalarında yer alır, görürsünüz. Sanatçıyı dar kalıba sokmaya çalışan iktidarlar aslında kendi sonunu hazırlar.
Edebiyat alanında ilerlemek isteyen ve yazmayı seven gençlere tavsiyeniz neler olur?
İyi örnekleri çok okumalarını ve yazmalarını önerebilirim. Hayatın içinde olarak insanlardan beslenmeyi ve ne kadar çok insan tanırlarsa o kadar iyi sonuç alacaklarını önermek isterim.
Cumhuriyet
