BBCFrom refrigerant ghost-busters to barnacle psychologists – no idea is off the table when it comes to fighting climate change
İklim değişikliğini bilakis çevirmeye çalışmak, insanlığın karşılaştığı en kuvvetli süreçlerden biri. Neyse ki, çevreyi etkileyen sıkıntıların tahlillerine baş yoran beşerler var.
BBC’nin Gezegeni Kurtarmanın 39 Yolu serisinde yer alan en iyi ve en sıra dışı altı tahlil şunlar:
Amelia Flower @ameliaflower1. Kız çocuklarının eğitimi
Eğitimin dünya çapında iyileştirilmesi, pek de kolay görünmüyor. Fakat bilhassa kız çocuklarının eğitimini güçlendirmek, yalnızca toplumsal ve ekonomik yarar sağlamakla kalmıyor, tıpkı vakitte iklim değişikliğiyle uğraşa de yardımcı oluyor.
Bunun nedenleri ortasında kız çocukların eğitim hayatları devam ettiği sürece çocuk sahibi olmayı da daha ilerleyen yaşlara bırakmaları yer alıyor.
Dünyadaki kız çocuklarının tamamı ortaokulu bitirirse, 2050 yılına kadar kestirim edilen dünya nüfusu yaklaşık 840 milyon daha az olabilir.
İklim değişikliği kelam konusu olduğunda nüfusun tartışmalı bir husus olabileceği bir gerçek. Dahası fakir ülkelerde yaşayanların varlıklı ülkelerdekilere kıyasla karbon ayak izleri çok daha düşük. Bununla birlikte üzerinde yaşadığımız gezegenin kaynakları üzerindeki baskı artarken, yükselen nüfus da değerli bir etken olarak ortaya çıkıyor.
Amelia Flower @ameliaflowerKız çocuklarının eğitim imkanlarına erişimini iyileştirmek, nüfustan çok daha büyük tesirler yaratabilir. Çalışma hayatı, iş dünyası ve siyasette yer alabilen bayanlar, iklim sorunun tahlilinin de anahtarını elinde tutuyor olabilir.
Araştırmalar, iklim siyasetlerinden sorumlu bayanların sayısının artırılmasının daha iyi uygulamaların hayata geçirilmesine yol açabileceğini gösteriyor.
Bunun ardında da birebir pandemi devrinde de görüldüğü üzere bayan önderlerin, bilimsel tavsiyeleri dinlemeye daha meyilli olmaları yatıyor.
Bugün birçok hayır kurumu eğitim için kıymetli maddi kaynaklar sağlıyor ve bunlar işe yarıyor. Örneğin Bangladeş’te ortaokula kaydolan kız çocuklarının sayısı 1980’lerde yüzde 39 düzeyindeyken, bugün neredeyse yüzde 70’e ulaştı.
Rohan Dahotre @rohandahotre2. Bambular yalnızca pandalar için değil
Bambu, dünyanın en süratli büyüyen bitkisi. Bir günde bir metreye kadar büyüyebilir ve karbonu ağaçlardan çok daha süratli emme özelliğine de sahipler. Ayrıyeten İşlenmiş bambu çelikten daha güçlü olabiliyor.
Bütün bunlar potansiyel olarak bu bitkinin mobilya ve inşaatlar için üstün sürdürülebilir bir materyal haline getiriyor.
Çin’de bir vakitler bambu, “fakirlerin kerestesi” olarak görülüyordu. Lakin bu imaj, artık değişmeye başladı. Bambu bazlı eserler; çelik, PVC, alüminyum ve beton üzere gereçlere sürdürülebilir ve karbon ayak izi düşük bir alternatif sunabilir.
Rohan Dahotre @rohandahotreBambu yetiştirmenin öteki ekolojik yararları da var. Bu bitkiler, haşerelere karşı dirençli olma eğiliminde. Böylelikle toprak verimliliği artırılabilir, erozyonlar önlenebilir ve sel riski de azaltılabilir.
Arief Rabik, Endonezya’da tarım topraklarının yenilenmesi ve 1000 adet “bambu köyü” kurularak karbon emisyonlarının azaltılması üzerine çalışmalar yapan Çevresel Bambu Vakfı’nı yönetiyor.
Bu proje kapsamında, her yerleşim alanının, içinde hem tarım eserleri hem de canlı hayvanların olduğu yaklaşık 20 kilometrekarelik bir bambu ormanıyla çevrili olması öngörülüyor. Maksatları, bu projeyi dokuz ülkeye daha yayma.
Arief, “Toplucar, her yıl 1 milyar ton karbondioksiti atmosferden emecek ve dışarı atacaklar” diyor.
Rohan Dahotre @rohandahotre3. Etrafa ziyan verenlerle hukuk çabası
Etraf savunucuları, iklim değişikliğine karşı çabada hukukun gücünü giderek daha fazla kullanmaya başladı. Esasen hukuk sistemi, etrafa ziyan veren şirket ve devletleri denetim altında tutmak için eldeki en güçlü silahlardan biri.
Kısa bir müddet evvel Hollanda’daki bir mahkeme, petrol devi Shell’in, Paris İklim Mutabakatı’nda belirlenen amaçlara uyumlu siyasetler yapabilmek için emisyonlarını azaltmak zorunda olduğuna hükmetti. Bu karar bir dönüm noktası olarak görülüyor.
Dünyanın imdadına yetişen yalnızca etraf kanunları da değil. Avukatlar, iklim değişikliğiyle gayrette insan hakları hukukunu, istihdam maddelerini ve hatta şirketlerin tüzüklerini kullanarak yaratıcı hukuksal yollar buluyorlar.
Örneğin, 2020 yılında elinde yalnızca 35 dolar pahasında pay olan yatırımcılar, Polonya’da inşa edilen bir kömür santralinin imalini durdurmayı başardı. Pekala bu nasıl oldu? Etraf kümesi ClientEarth, güç şirketi Enea’nın kömür santrali inşasını destekleme kararına itiraz etmek için hem elindeki şirket paylarını hem de şirketler kanununu kullandı.
Mahkeme, yeni bir kömür santrali açmanın “ticari açıdan yasadışı ve makûs bir hamle” olacağına hükmetti.
Dandy Doodlez @dandydoodlez4. Gazlı buzdolaplarının peşine düşmek
Buzdolabı, derin dondurucu ve klima üzere aygıtlar, hidroflorokarbonlar (diğer ismiyle HFC’ler) üzere kimyasal soğutucular içerir.
Fakat HFC’lerin buzdolabında olağanüstü bir fonksiyon göstermesini sağlayan yalıtım gücü, tıpkı vakitte dünya için tehlikeli bir battaniyeye dönüşmesine neden oluyor.
Aslında, HFC’ler karbondioksitten bile daha güçlü bir sera gazı. 2017’de dünya önderleri bu unsurların kullanımını kademeli olarak sona erdirmeye karar verdi.
Tek başına bu adımın global ısınmayı 0,5 derece azaltacağı varsayım ediliyor.
Fakat halihazırda var olan buzdolabı ve klimaların sayısı da çok yüksek. Buzdolabı emisyonlarının çok büyük bir kısmı kullanım ömürlerinin son devirlerinde ortaya çıkıyor. Bu da bu aygıtların geri dönüşümünü ve inançlı bir halde imha edilmesini kritik bir hale getiriyor.
Neyse ki, dünya genelinde uzman gruplar tehlikeli soğutucu gazların izini sürüyor ve bunları imha ediyor.
Bu gazları inançlı bir formda bulmayı, muhafazayı ve bunlarla başa çıkmayı amaçlayan bir şirket olan Tradewater’ın Maria Gutierrez, “Bize buzdolabı Hayalet Avcıları lakabını taktılar” diyor.
Bu şirket, eski depoları ve atık imha alanlarını araştırarak sıkıntılı soğutma ünitelerini buluyor ve uygun bir formda imha ediyor.
Kingsley Nebechi @kingsleynebechi5. Su üzerinde daha kaygan gemiler
Global ticaret kelam konusu olduğunda, birkaç küçük yaratık çok önemli bir külfet yaratabilir.
Deniz nakliyatı, global ekonomimiz için hayati değere sahip.
Global ticaretin yüzde 90’ı gemilerle yapıyor. Denizcilik kesimi, insan imali emisyonların yaklaşık yüzde 2’sini oluşturuyor. Üstelik bu sayının önümüzdeki yıllarda daha da artması bekleniyor.
Küçük bir deniz canlısı olan kaya midyesi, insanlık için bu kadar hayati ehemmiyete sahip deniz nakliyeciliğinde büyük bir sorunu da beraberinde getiriyor.
Kaya midyesi, midye ve yosunla kaplı gemiler, yanları pürüzsüz bir yapıya sahip olan “kaygan gemilere” kıyasla yüzde 25 daha kirli deniz dizeli kullanıyor. Böylelikle hem emisyonlar artıyor hem de yakıt faturası da yılda 31 milyar dolar yükseliyor.
Kingsley Nebechi @kingsleynebechiUzmanlar, bu midyelerin neden olduğu karbon emisyonu problemini azaltmak için gemilerin su üzerinde daha kaygan hale gelmesini sağlayacak yaratıcı tahlillerin peşinde koşuyor. Bunlar ortasında özel UV boyaların kullanılması ve küçük ölçekli elektrikli klorlamadan gövde bakım robotlarına kadar bir dizi metot yer alıyor.
Tüm bunların ardındaki ana fikir ise hayli kolay: ‘Bir sorunu önlemek tedavi etmekten daha iyidir.’ Buradaki maksat da bu üslup yapışkan deniz canlılarının sürü haline gelmeden gemilerin altında ve etrafında birikmesinin önüne geçmek.
Ne de olsa, plak birikimini önlemek için dişlerimizi tertipli olarak fırçalıyoruz, o halde neden tıpkı şeyi gemilerin bakımı için de yapmayalım ki?
Sarina Mantle @wildsuga6. Muhteşem pirinç
Pirincin yetişme sürecinde karbon ayak izinin de çok yüksek olduğunu biliyor muydunuz? Aslında pirincin karbon tesiri havacılık kesimiyle tıpkı.
Bunun gerisinde da pirincin büyük bir kısmının yabani otların oluşumunu engellemek için suyla dolu çeltik tarlalarında yetiştirilmesi yatıyor. Lakin bu kadar yüksek ölçüdeki su, oksijenin toprağa ulaşmasını engelliyor ve bu da metan üreten bakteriler için ülkü şartlar ortaya çıkarıyor.
Metan gazının global ısınmaya tesiri, kilogram başına karbondioksitin 25 katı.
İklim kriziyle uğraşta bilim insanları bir pirinç ihtilaline öncülük ediyor. Bunun yerine kuru tarlalarda yetiştirilebilen, su tasarrufu sağlayan, çiftçilere yardımcı olan ve metan emisyonlarını azaltan yeni pirinç çeşitleri geliştiriyorlar.
Memleketler arası Pirinç Araştırma Enstitüsü’ndeki 650 yeni pirinç çeşidi üzerinde çalışmalar yapıldı ve ziraî faaliyetlerde en iyi cinslerin kullanılmasına başlandı.
On yıl içinde üretilen pirinçlerin büyük kısmının gaz emisyonu daha düşük tiplerden geleceği umuluyor.
Görseller: Bu haberdeki ilüstrasyonlar, BBC’nin The Open University işbirliğiyle hayata geçirdiği İklim Tahlilleri projesi kapsamında hazırlandı.
Görsel Dizayncılar: Amelia Flower (@ameliaflower), Rohan Dahotre (@rohandahotre), Dandy Doodlez (@dandydoodlez), Kingsley Nebechi (@kingsleynebechi) ve Sarina Mantle.
Bu kesim Gezegeni Kurtarmanın 39 Yolu serisinden uyarlanmıştır. Seriyi bu linkten İngilizce lisanında dinleyebilirsiniz. dinleyin.
Cumhuriyet
