DAVID AUBREY/SCIENCE PHOTO LIBRARYHer yıl milyarlarca erkek civciv, yumurtlayamayacakları için öldürülüyor

Bilim insanları gen düzenleme teknolojisiyle yalnızca dişi yahut yalnızca erkek fareler doğurtmayı başardı.

Bu teknik, her yıl dünya çapında milyarlarca hayvanın istenen cinsiyette doğmadıkları için öldürülmesini sonlandırabilir.

Yeni prosedürü geliştiren grup, İngiltere’de her yıl milyonlarca erkek civcivin yumurtlamadıkları için doğduktan çabucak sonra öldürüldüğünü ve artık buna gerek olmayabileceğini belirtti.

İngiliz hükümeti de, gen düzenleme teknolojisinin hayvancılık bölümünde kullanımını inceleyecek.

Nature Communications isimli bilimsel mecmuada yayınlanan bir makaleyle duyurulan bu yeni prosedür, embriyo gelişimi sırasında bir genin etkisiz hale getirilmesini sağlıyor.

Embriyo gelişiminin çok erken periyotlarında, şimdi 16-32 hücre ortasındayken devreye giren bir dizi gen ile istenmeyen cinsiyetteki farelerin gelişimi o düzeydeyken sonlanıyor önlenebiliyor.

BBC

Araştırmacılar bu tekniğin çiftlik hayvanlarında da uygulanabileceğini, dünyanın önde gelen gen düzenleme merkezlerinden Edinburgh’daki Roslin Enstitüsü’nde bu hedefle pilot bir program başlatılması için müzakereler yürüttüklerini duyurdu.

BBC’ye konuşan Kent Üniversitesi’nden Dr. Peter Ellis, laboratuvarda uygulanan bu sistemin ticari olarak da uygulanması durumunda hayvan haklarına değerli bir katkı olacağını söylüyor:

“Dünya çapında her yıl 4-6 milyar ortası civciv öldürülüyor. Onların acı çekmesinin önüne geçebiliriz.

“Erkek civciv embriyolarının hiç gelişmemesi sağlanabilir.”

İngiltere’de her yıl çok sayıda deney faresi de istenen cinsiyette doğmadıkları için öldürülüyor.

Londra’daki Francis Crick Enstitüsü’nden Dr. James Turner, son beş yılda yayınlanan 25 bine yakın bilimsel makalede sırf erkek yahut dişi farelerin kullanıldığını tespit ettiklerini söylüyor:

“Her deneyde farklı sayıda fareye muhtaçlık duyuluyor. Fakat kullanılan toplam fare sayısının 100 bin civarında olduğunu varsayım edebiliriz.

“Bu metot bilimsel laboratuvarlarda çabucak kullanılmaya başlanabilir.”

İngiltere’de bu hafta yayınlanan öbür bir rapor da çiftlik hayvanları üzerinde genetik düzenleme yapılmasını sağlayan düzenlemelerin özünde hayvanların şartlarının güzelleştirilmesi olduğunu vurgulamıştı.

Dünya Hayvancılığında Merhamet isimli sivil toplum kuruluşundan Peter Stevenson hayvancılığın fabrikasyon hale gelmesine yönelik çalışmalar nedeniyle genelde gen düzenleme teknolojilerine karşı ekseriyetle temkinli olduklarını ama tavukların cinsiyetine karar verebilme imkanını desteklediklerini söylüyor:

“Bu uygulamanın hayvan hakları için kullanılmasını destekliyoruz. Tavukların yalnızca dişi yavru yapmasını sağlayarak İngiltere’de her yıl milyonlarca istenmeyen erkek civcivin öldürülmesinin önüne geçebiliriz.”

İngiltere’deki Kraliyet Hayvanlara Zulmü Engelleme Topluluğu’ndan Barney Reed, bu teknolojinin sıkı bir formda denetlenmesi gerektiğini vurguluyor:

“Hayvan hakları yahut etraf için getirilen pek çok teklifin aslında kendi yarattığımız meselelere tahlil teklifleri olduğunu unutmamamız lazım.”

Dr. Ellis de bunun hayvancılıkta kullanılmadan evvel toplumda her tarafıyla tartışılması gerektiğini söylüyor:

“Bilimsel açıdan da şimdi bunu hayvancılıkta uygulayabilecek noktada değiliz.

“Önce farklı çeşitlere yönelik gen düzenleme araçları geliştirilmeli, akabinde da bunların inançlı ve faal olup olmadığı denetim edilmeli.”

Crick InstituteFarelerin genleri, yalnızca dişi yahut erkek yavru doğuracak halde değiştirildi

Nasıl işliyor?

Bir memelinin cinsiyeti, cinsiyet kromozomları ile belirleniyor.

Dişilerde birini babalarından, oburunu de annelerinden aldıkları iki adet X kromozomu bulunuyor.

Erkeklerde ise annelerinden bir adet X, babalarından da bir adet Y kromozomu var.

Araştırmacılar, genleri devre dışı bırakan Crispr-Cas9 isimli bir gen düzenleme molekülünün yarısını annenin DNA’sına, öteki yarısını da hangi cinsiyette yavrular amaçlandığına bağlı olarak X yahut Y kromozomuna ekleniyor.

Molekülün iki yarısı bir ortaya geldiğinde, embriyonun gelişimi duruyor.

Örneğin dişi fare isteyen bilim insanları babanın Y kromozomuna bu molekülü eklediği vakit, X ve Y kromozomları bir ortaya geldiğinde embriyonun gelişmesi duruyor ve böylelikle erkek yavru doğmuyor.

Erkek fare doğurtmak hedeflendiğinde ise molekül babanın X kromozomuna ekleniyor.

Fareler bir seferde çoklukla 3-12 ortası yavru doğruyor.

Cumhuriyet