“İdari Yargılama Tarzı Kanunu’nun 15. unsuru 1. fıkrasının (b) bendine nazaran tıpkı kanunun 14. unsurunun 3. fıkrasının (c) ve (e) bentlerindeki ‘Ehliyet’ ve ‘Süre aşımı’ cihetinden reddi gereken bir davanın kabulü ile altında Cumhuriyetin kurucusu Kemal Atatürk’ün imzası bulunan bir Bakanlar Heyeti Kararnamesi’nin iptali yanlıştır.”

Ayasofya Camii’nin müzeye çevrilmesine ait 24.11.1934 tarih ve 2/1589 sayılı İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu) Kararnamesi, Danıştay 10. Dairesi’nin açıklanan 2.7.2020 tarih ve E. 2016/16015, K. 2020/2595 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. Bu hususta eski Adalet Bakanı Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, yazılı bir kıymetlendirme yaptı:

İPTAL DAVASI AÇILABİLİR

“Altında Reisicumhur Kemal Atatürk, Başvekil İsmet İnönü ve 11 vekilin, bu arada Adliye Vekili Şükrü Saracoğlu, Dahiliye Vekili Şükrü Kaya, Maarif Vekili Abidin Özmen ve İktisat Vekili Celâl Bayar’ın imzaları bulunan 24.11.1934 tarih ve 2/1589 sayılı İcra Vekilleri Heyeti (Bakanlar Kurulu) Kararnamesi’nin emeli, Bizanslılardan kalma bir kilise olan, İstanbul’un Türkler tarafından fethinden sonra camiye dönüştürülen, bu emelle minareler eklenen ve kimi çevresel değişiklikler yapılan, Osmanlı ve Cumhuriyet devirlerinde çeşitli onarımlardan geçen Ayasofya’yı âlemşümul bir açılımla tüm insanlığın sahip çıkacağı eşsiz bir kültür ve sanat yapıtı olarak müzeye çevirmekti.

86 yıl sonra bu bahisteki Bakanlar Heyeti Kararnamesi’nin Danıştay 10. Dairesi’nce iptali, tüm insanlık âlemine yönelik bu bildirinin anlaşılmaması bir yana, dava koşulları bakımından reddi gereken bir iptal davasının kabul edilerek davacının istemi doğrultusunda verilmiş bir karar niteliğindedir. İdari Yargılama Yolu Kanunu’nun 12. unsuruna nazaran, ‘İlgililer, haklarını ihlal eden bir idari süreç münasebetiyle Danıştay’a iptal davası’ açabilirler.

Tıpkı kanunun 14. hususunun 3. fıkrasına nazaran dava dilekçeleri ‘Danıştay’da daire yöneticisinin görevlendireceği bir tetkik hâkimi tarafından’ çeşitli yanlardan incelenir. Bunlar arasında (c) ve (e) bentlerine nazaran ‘Ehliyet’ ve ‘Süre aşımı’ da vardır.

TÜZEL İSTİKRARDAN BAHSEDİLEMEZ

Vakada davacı, Daima Vakıflar, Tarihi Eserler ve Etrafa Hizmet Derneği’dir. 86 yıl evvel Bakanlar Kurulu’nca verilmiş bir kararla, büyük bir olasılıkla o tarihte şimdi kurulmuş dahi olmayan bu derneğin hangi hakkının ihlal edildiği aşikâr değildir. Hasebiyle davacının bu türlü bir iptal davası açma ehliyeti yoktur.

İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 12. unsuruna nazaran, ‘Dava açma müddeti, şahsi kanunlarında munfasıl müddet gösterilmeyen hallerde Danıştay’da ve yönetim duruşmalarında altmış gündür.’ Hadisede Danıştay 10. Dairesi’nce iptal edilen Bakanlar Heyeti kararı üzerinden 60 gün değil, 86 yıl geçmiştir. 10. Daire’nin, Ayasofya’nın tekrar ibadete açılması maksadıyla Başbakanlık’a 31.8.2016 tarihinde yapılan müracaatın bağlı kuruluş olarak Vakıflar Umumî Müdüriyeti İstanbul 1. Kesim Müdürlüğü’nce reddine yönelik 19.10.2016 tarih ve 27882 sayılı süreçten hareket ederek, o sürecin dayanağı olan Ayasofya Camii’nin müzeye çevrilmesine ait 24.11.1934 tarih ve 2/1589 sayılı Bakanlar Konseyi kararını iptal etmesi hakikat değildir.

İdari yargıda dava açma müddetleri, tüzel süreçlerde istikrar ve inancı sağlamak için konmuştur. 1934’te yapılmış bir süreç hakkında 86 yıl sonra dava açılıp iptal ettirilebiliyorsa hukuksal istikrardan, bunun toplulukta sağlayacağı inançtan kelam edilemez.

Zira 10. Daire’nin kabulüne nazaran, uzun devir evvel yapılmış, tamamlanmış, bitmiş süreçler hakkında dahi her vakit yapılabilecek bir müracaat ile 60 günlük dava mühleti yine başlatılabilir. Özetle İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 15. unsuru 1. fıkrasının (b) bendine nazaran tıpkı kanunun 14. unsurunun 3. fıkrasının (c) ve (e) bentlerindeki ‘Ehliyet’ ve ‘Süre aşımı’ cihetinden reddi gereken bir davanın kabulü ile altında Cumhuriyetin kurucusu Kemal Atatürk’ün imzası bulunan bir Bakanlar Konseyi Kararnamesi’nin iptali yanlıştır.

Danıştay 10. Dairesi, bu kararını ‘30 gün içinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na temyiz yolu açık olmak üzere’ vermiştir. Davalı konumda bulunan açılıştaki Başbakanlık bölgesine artık Cumhurbaşkanlığı’nın hukuk devleti ismine temyiz yoluna gidip gitmeyeceğini önümüzdeki bir ay içinde göreceğiz. Temenni edilir ki bu karar, siyasette diyanet istismarı için beklenen bir vesile olarak kullanılmasın.”

Cumhuriyet