Getty Images
Bugün 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü. Hudut Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün 2021 yılı basın özgürlüğü endeksinde Türkiye, 180 ülke ortasında 153’üncü sırada yer aldı. Meslek örgütleri tarafından bugüne ait yayımlanan açıklamaların ortak noktası ise “gazetecilere yönelik şiddetin ve sansürün son bulması çağrısı” oldu.
Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), 1 Nisan 2020 ile 1 Nisan 2021 periyodunu kapsayan “Basın Özgürlüğü Raporu”nu yayımladı.
Gazetecilere yönelik hak ihlallerinin, habere yönelik engellemelerin ve medya kuruluşlarına yönelik baskıların devam ettiğini hatırlatan TGS, “Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde maalesef bir düzelmeden kelam etmemiz mümkün değil” dedi.
’43 gazeteci cezaevinde, 322 basın kartı iptal edildi’
TGS raporuna nazaran Türkiye’de 43 gazeteci, gazetecilik faaliyetleri nedeniyle cezaevinde. Son 1 yıl içinde 57 gazeteci toplam 144 gün gözaltında kaldı, 6 gazeteci gözaltındayken darp edildi. Tıpkı müddette 128 farklı davada 274 gazetecinin yargılandığını aktaran rapora nazaran, bu davalar sonucunda da gazetecilere toplam 226 yıl 8 ay 25 gün mahpus cezası verildi.
Ayrıyeten, TGS raporunda gazetecilere yönelik şiddete ait şu sonuçlar öne çıktı:
- 44 gazeteci fizikî akına uğradı
- 23 gazeteci kelamlı olarak tehdit edildi
- 57 gazeteci toplamda 144 gün gözaltında kaldı
- 6 gazeteci gözaltında darp edildi
TGS’nin “Basın Belada” başlığıyla yayımladığı açıklamada da “Türkiye’de medya özgür değil. Gazeteciler sansürleniyor, kovuluyor, mahpusa atılıyor. Böylelikle toplum haber alma hakkını, ülkemiz demokrasisini kaybediyor. Zira basın beladaysa, demokrasi askıda. Basın beladaysa, herkesin başı belada” tabirleri yer aldı.
Raporda tıpkı vakitte gazetecilik mesleğindeki işsizliğe de vurgu yapıldı. Raporda teminatsız ve sigortasız çalışanların da dahil edilmesiyle gazetecilik mesleğinde işsizlik oranının yüzde 35-40 düzeyine çıktığı tabir edildi.
BBC‘Türkiye’de özgür basından kelam edemiyoruz’
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) de hükümeti, “gazetecileri özgür bırakmaya, gazetecilere yönelik fizikî akınları engellemeye, sorumlularını bulup cezalandırmaya” çağırdı.
TGC’nin açıklamasında, “Medya kuruluşlarının yüzde 90’ının iktidarın kontrolü altında olduğu, 12 bin gazetecinin işsiz bırakıldığı, yazdıkları ve fikirleri nedeniyle haklarında binlerce dava açıldığı, 43 gazetecinin hapishanede olduğu Türkiye’de özgür bir basından kelam edemiyoruz” denildi.
‘İlan kesme cezası ekonomik bir sopa olarak gösteriliyor’
TGS raporuna nazaran son 1 yıl içerisinde 62 haber sitesine ve 1411 haber içeriğine erişimin engellenmesine karar verildi; RTÜK tarafından toplam 7 milyon 488 bin 851 TL idari para cezası ve 41 kez yayın durdurma cezası verildi; 322 basın kartı iptal edildi ve Basın İlan Kurumu (BİK) gazetelere toplam 212 gün ilân kesme cezası verdi.
BirGün ve Cumhuriyet gazeteleri de BİK’in ilan kesme cezası verdiği gazeteler ortasında.
Cumhuriyet gazetesi Genel Yayın Direktörü Aykut Küçükkaya hususa ait BBC Türkçe
Kelam konusu haberlerin büyük çoğunluğunun da İrtibat Lideri Fahrettin Altun’un Kuzguncuk’taki konutuyla ilgili haberler olduğunu lisana getiren Küçükkaya şunları söyledi:
“Sene sonu olduğu için Kasım ve Aralık aylarındaki BİK ilanları her gazete için çok kıymetlidir. Bu periyotta bize verilen 55 günlük ceza ekonomik olarak bizi etkiledi. 2 aylık bir ceza, gazetemizin aylık tüm masraflarını karşılayabilecek bir fiyat. Lakin ilan kesme cezaları ekonomik bir sopa olarak bize gösteriliyor.”
Yeni bir 55 günlük cezanın daha BİK’in gündeminde olduğunu hatırlatan Küçükkaya, “Türk basını, en makus periyotlarından birisini yaşıyor. Lakin biz Cumhuriyet olarak gerçekleri yazmak için tüm uğraşımızı gösteriyoruz. Bu çabası gösteren öbür basın kuruluşlarının olduğunun da bilincindeyiz” diye konuştu.
Getty Images‘BİK, takviye kurumu olmaktan çıktı, sansür kurumuna dönüştü’
BBC Türkçe‘ye konuşan BirGün gazetesi Yayın Koordinatörü Yaşar Aydın da, haberleri sebebiyle BİK cezaları aldıklarını lakin ceza verilen haberleri hakkında rastgele bir yargı kararının ya da tekzibin olmadığını belirtti.
BİK’in kuruluş gayesinin basın organlarının kamu tarafından korunması olduğunu vurgulayan Aydın, “Reklam üzerine dönen bir gazete değil BirGün. Hasebiyle BİK bizim üzere kurumlar için hayati değer taşıyor” dedi.
Ceza verilen haberlerinin yanlış ya da palavra olmadığını aktaran Aydın, çoğunlukla haber lisanları sebebiyle ceza aldıklarını belirtti. Aydın kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Haber yanlışsız olsa bile, yapılan tanımlamaya, atılan başlığa da müdahaleler geldi. Mesela “Jandarma köylüyü dövdü” dediğimizde, ‘jandarmayı bu türlü gösteremezsiniz’ denilerek yoruma dayalı cezalar verildi. Bizim ne yazıp ne yazmayacağımızı denetleyen bir sansür kurumuna dönüşmüş durumda BİK. Artık bir dayanak kurumu olmaktan çıktı ve bir sansür kurumuna dönüştü.”
‘Emniyet genelgesi hukuk dışı’
Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD), Avrupa Gazeteciler Birliği (AEJ) Türkiye Temsilciliği ve DİSK’e bağlı Basın İş Sendikası’nın ortak yayımladığı yazılı açıklamada, Emniyet Genel Müdürlüğü’nün kamusal olaylarda “ses ve imaj kaydı alınmasını engellemek için” yayımladığı genelgeye dair duyulan tasa tabir edildi.
Genelgenin hukuk dışı olduğunun belirtildiği ortak açıklamada, “Görev ve sorumlulukları yasa ve hukuk sonlarıyla tanımlanan emniyet güçlerinin hukuk dışı uygulamalarına kaynaklık edecek niteliktedir” sözleri yer aldı.
BBC Türkçe‘ye konuşan TGS Genel Sekreteri İlkay Akkaya da genelgeyle gerçeğin gizlenmesi, haber alma hakkının yok sayılması ve gazeteciler üzerinde bir otosansür yaratılması konusunda kaygılı olduklarını söyledi.
Akkaya’ya nazaran Türkiye’de gazetecilik problemli bir süreçten geçiyor:
“Tüm dünya dijital haberciliğe geçişi konuşuyor. Biz de bunu konuşmak isterdik. Gazete baskılarındaki sayı ve düşüş meslek için kimi riskler barındırıyor. Umarım biz de yakın bir vakitte bunları konuşacak duruma geliriz.
“Meslek, işsizlik, garantisiz çalışma kıskacında. Bunlar basın özgürlüğünü de yansıyor.Gazeteci iyi şartlarda çalışabilirse lakin o denli haber peşinde koşabilir. Tüm bunlara karşın Türkiye’de gazeteciliğin prestij kaybettiğini düşünmüyorum. Lakin bu türlü bir gayret içinde olunduğu açık.”
‘Yeni formlara merak salmak lazım’
DİSK Basın İş’ten İdare Şurası Üyesi Elif Akgül de BBC Türkçe‘ye yaptığı açıklamada, daha iyi bir basında okurların da rolü olduğunu söyledi.
Haber okurlarının, kendi siyasi görüşlerine yakın mecralardan dahi yanlışsız ve objektif haberi talep etmelerinin bir gereklilik olduğunu söyleyen Akgül, öte yandan tüm baskılara karşı gazetecilerin örgütlenmesi gerektiğinin de altını çizdi.
Akgül şöyle devam etti:
“Mesleğimiz güç bir meslek. Dünyanın her yerinde bu türlü. Lakin ben, ‘Artık çok umutsuzum’ diyen insanlara katılmıyorum. Düzgün gazetecilik yapanlar var. Farklı ekonomik modeller de yaratılıyor yeni teknolojilerle birlikte. Klâsik medyanın birtakım handikaplarından kurtulmak gerekiyor. Yeni formlara merak salmak lazım.”
Emniyet kamusal olaylarda ‘ses ve manzara kaydı alınmasını engellemek için’ genelge yayımladı
Getty ImagesGazeteciler, BirGün and Üniversal gazetesi çalışanlarının basın kartlarının iptal edilmesinin akabinde Ocak 2020’de Ankara’da aksiyon yapmıştı.‘İktidar baskısını 2004’ten bu yana ağır bir formda sürdürdü’
TGC Genel Sekreteri Sibel Güneş ise yaptığı değerlendirmesinde, gazetecilerin fizikî şiddetle karşı karşıya kalmasına karşın iktidarın bu şiddeti durdurmak yerine gazetecileri engellemeye çalıştığını savundu.
Güneş, AKP’nin 2002’de iktidara gelmesinin akabinde 2 yıl basınla olumlu bir bağlantı kurduğunu belirtti ve şunları söyledi:
“2004’ün sonundan itibaren iktidar, oyuyla geldiği vatandaşların hangi haberleri okuyup okumayacağına kendisi karar verdi. İktidar, basın özgürlüğünü gazete ve mecmua, TV ve internet sitesi sayısıyla ölçüyor. Bu çok problemli bir bakış açısı. Yayınların yüzde 95’i iktidar denetiminde. Demokratik toplumlarda halkın haber alabilmesi ve tercihlerini sağlıklı bir formda yapabilmesi için iktidar ve ortaklarının kamu faydasına olmayan faliyetlerinin vatandaşa ulaştırılabilir olması lazım. İktidar gazeteciler üzerindeki baskısnı 2004’ten bu yana ağır bir halde sürdürdü. Gelinen noktada yüzlerce yayın organı kapandı, 12 bin gazeteci işsiz kaldı. Tek bir hakim kararıyla yayınlar durduruluyor. Kitaplar toplatılıyor.”
TGS’den Akkaya da basının iktidar açısından da elzem olduğunu belirterek, “15 Temmuz’da gazetecilerin çektiği manzaralarla birçok şey günyüzüne çıktı. Bunları gazeteciler başardı. Toplumun gazetecilere gereksinimi var” diye konuştu.
Cumhuriyet
