“Ne yaşıyoruz biz bu türlü?” Bir konserin içinde yanımızdaki arkadaşımıza coşkulu bir esriklikle fısıldayabileceğimiz kelamlar. Yineleyerek. Alımlayış ve estetik kıymeti yüksek sanat eseriyle karşı karşıya gelince insan yaşadığı tecrübeyle başa çıkmanın yolunu kimi bu türlü sorularla arıyor. Geçen günlerde CRR Konser Salonu’nda şahit olduğumuz “100 Yıllık Bir Konserin Hikâyesi”nde yaşanan için “Stendhal Sendromu”nu da akla getiren bir his durumuydu bile denebilir. İşgal yıllarında, Kadıköy Moda’da Apollon Tiyatrosu’nda yapılmış “Cemil Konseri”nin 102 yıl sonra (salgından iki yıl gecikerek) birebir repertuvar ve akışıyla tekrar canlandırılışıydı izlediğimiz, dahası geçiştiğimiz. İnceliklerle nakış nakış işlenmiş bir işti.
NAKIŞ NAKIŞ İNCELİK
Şef İhsan Özer’in, asıl konserdeki Reis Ali Rifat Bey’in bagetini kısacık müddetliğine olsun girişte kullanması incecik nakıştı örneğin. Tanburların kemençelerin, Tanburi Cemil’in plağa kaydettiği biçim Tahirbuselik Peşrevi’ni icra edişi de o denli. Tanbur ile kemençenin nasıl da yakışır oluşu birbirine. Cemil Konseri’ndeki Ali Rifat Bey’in udu, Nuri Duyguer’in sinekemanının çalınışı. Hatta tüm yapıtların o sahnedeki müzisyenlerin el yazılarındaki notalardan çalınıp söylenişi. Bu müzik meşk ile icra edildiğinden, notaları vakit içinde oturmuş bildiğimiz yapıtları o haliyle dinlemenin de içine giriverdiğimiz esrikliğin üstünde hissesi oluşu. Nihavend longayı çalmış “7 yaşında küçük mini Nilüfer Hanım”ı on üçündeki solistimiz Zeynep Daniş’in temsil edişi, kostümünün ihtimamlı seçilişi. Vatan sevgisi, Ulusal Uğraş şiirlerini yazmakta olan on sekizlik Nâzım Hikmet’in o gün okuduğu “Cemil Ölürken” şiirini okuyan Genco Erkal’ın alçakgönüllü ustalığı, alkışı süratlice alarak bile rol çalmaktan kaçınan gönül adamlığı. Ortalarında Münir Nurettin Selçuk’un da olduğu, asırlık o müzisyen dede ninemizin, bu anma konserine obje, evrak sağlayan torunlarının zenginleştirici konukluğu.
ŞIK BİR BAŞKALDIRI
Cemil Konseri de bir (araştırmalara nazaran ilk) anma konseri. Tanburi Cemil Bey’in vefatından sonra ismine düzenlenen, Tanzimat’la Batılılaşmanın Türk müziğine yansıdığı birinci konser. Evvelce elinde def bir serhanende idaresiyle icra edilen müzik, birinci kere bagetli şefle gerçekleşir, sazlarımıza armonyumun piyanonun eşlik edişi de bir birincidir. Şark Musiki Cemiyeti’nin, Tanburi Cemil Beyefendi için mezar ve abide yaptırılması ereğiyle düzenlediği konserin geliri Cemil Bey’in oğlu Mesut Cemil’in yurtdışındaki eğitimi için kullanılır. Tanburi, viyolonselist, koro şefi, daha birçok şey Mesut Cemil’in başta İstanbul ve Ankara Radyosu’na katkılarıyla müzik ve kültür tarihimize hizmetleri ise saymakla bitmez. Savaş yıllarında kurulmuş Şark Musiki Cemiyeti’nin donanımı, uğraşının niteliği ise cemiyetin ihtimamla tasarlanmış simgesinden broşürüne kadar görülebilir. O sırada müzik için bu uğraş lüks müdür? Tam karşıtı bir gereksinimdir. Hatta keskin bir meydan okuyuş, şık bir başkaldırıştır.
Dileyelim 100 yıl sonra bu konserin de konseri yapılsın, iki konserin kıssası birlikte anlatılsın. Bir yüzyıl sonra da üçü birlikte… Sanata evet.
Cumhuriyet
